RSS

Monthly Archives: June 2020

Κλεοπάτρα Λυμπέρη, Η λέξη υπάρχω

.

O νεκρός άνθρωπος έχει πολλά χέρια· εξέχουν πάντα
κάτω από το σπίτι του όταν μεταφέρεται αργά
από άλλους. Τα χέρια του νεκρού ανθρώπου
σκάβουν στα χώματα· με νύχτα πλάθουν τη λέξη
υπάρχω  – το δεν υπάρχω τρέμει, φοβάται.
(Η λέξη άπειρο είναι μια έννοια τριγυρισμένη από
νεκρούς.)

Εγώ ο μαθητευόμενος Λόγος τι άραγε έχω να
μάθω φυλακισμένος σ’ αυτό το κελί
(γλώσσα το λένε· ή αλλιώς
παλάτι των ανεπαίσθητων ήχων).

Το αυτί πιστεύει πως οι λέξεις κάποτε ξεσπούν
ραγδαία όπως οι βροχές, ή άλλοτε μοιάζουν
κανονιές από τη λύπη των ανθρώπων
όταν οι ίδιοι γκρεμίζονται σαν σπίτια.

Photo: Gerhard Richter

Κλεοπάτρα Λυμπέρη, από την ανέκδοτη συλλογή Το δεν είμαι ακόμη

 

Κλεοπάτρα Λυμπέρη, Η ερώτηση του Wallace Stevens

.

Άραγε έζησαν άσκοπα οι κομμωτές
εκείνων των υπερβολικών κομμώσεων στο Bath
αφού ούτε μια μπούκλα τους δεν έμεινε στον χρόνο;
(είπε ο Wallace Stevens)
Οι κομμωτές-κομητών οι ποιητές, αντιθέτως, τινάζονται
στο μέλλον  (του λέω).
Σαν μπαλαρίνες πάνω στη σκηνή
(με λυμένα μαλλιά) υποκλίνονται στον θεατή
– η υπόκλιση επιμηκύνεται διά βίου.

Το ποίημα είναι μια μπούκλα που στολίζει το κεφάλι
του ποιητή και του αναγνώστη
(ή αλλιώς βόστρυχος, ελληνιστί – ιδού μια λέξη
που προσελκύει την προσοχή).
Η απλότητα της μορφής πάντα γοητεύει
–έτσι ισχυρίζονται οι ειδήμονες–, ενώ
αν είναι υπερβολικό χτένισμα, το ποίημα απωθεί.

Εντούτοις, πάντα υπάρχουν όλοι αυτοί
που αγαπούν τις υπερβολές
τις μεγαλοπρεπείς αρχιτεκτονικές.

Πίνακας: George Braque

Κλεοπάτρα Λυμπέρη, από την ανέκδοτη συλλογή Το δεν είμαι ακόμη

 

Έλενα Ακανθιάς, Το δόντι του καρχαρία

 

Όχι, δε λέω, η Νανά ανασταίνει και πεθαμένο. Ακόμα και τώρα, ύστερα από τα γεγονότα. Τουτέστιν, πριν από έναν χρόνο περίπου την κλείσανε μέσα με την κατηγορία της βαριάς σκοπούμενης σωματικής βλάβης, έπειτα από το θετικό αποτέλεσμα της αρχικής εξέτασης για HIV. Όλοι στον δικηγορικό σύλλογο αρνηθήκαμε να αναλάβουμε την υπεράσπισή της, ακολουθώντας τις επιταγές της κοινωνικής ευθιξίας και ευταξίας των χρηστών ηθών. Ποιος θα μπορούσε να προσβάλει το στεφάνι του και τα παιδιά του, αλλά και τους υπόλοιπους ευυπόληπτους πολίτες που κινδύνευαν από τη μετάδοση των λοιμωδών νοσημάτων; Ευτυχώς σχετικά σύντομα, μέσα σε εννέα μήνες, το τελικό αποτέλεσμα της εξέτασης για τον HIV βγήκε αρνητικό και έτσι, με την απαραίτητη συγγνώμη από τον Διοικητή της Ασφάλειας, τον Εμμανουήλ, καλή του ώρα, ο οποίος ήταν και παραμένει ένας από τους συχνούς πελάτες της Νανάς, έληξε το θέμα αθόρυβα και δίχως περαιτέρω κοινωνική αναταραχή. Παρεμπιπτόντως, η Νανά δεν είναι ο εκδικητικός τύπος ανθρώπου, και έτσι δεν αναζήτησε απόδοση ευθυνών για το συγγνωστό λάθος και την ταλαιπωρία της ούτε και αποζημίωση για την πρόσκαιρη διαπόμπευσή της από τα μέσα ενημέρωσης. Τουναντίον, υπήρξε υπόδειγμα μεγαλόθυμης ψυχής με τη συγχωρητική συμπεριφορά της και ενσωματώθηκε τάχιστα εκ νέου στο κοινωνικό σύνολο. Μάλιστα, την τελευταία φορά που την επισκέφτηκε ο Εκδότης της μεγαλύτερης σε κυκλοφορία εντόπιας εφημερίδας, ο Άρης, καλή του ώρα, μου είπε ότι είχε κολλημένα πάνω από το κρεβάτι της τα αποκόμματα των εφημερίδων με τις φωτογραφίες της και το όνομά της, καθώς και με όλες τις λεπτομέρειες της ζωής της, γιατί, όπως εικάζει ο ίδιος και θεωρώ ότι μάλλον είναι σωστή η υπόθεση αυτή, ήταν η πρώτη φορά στη ζωή της που μονοπώλησε το ενδιαφέρον του κόσμου, η μοναδική φορά που φιγούραρε η φωτογραφία και το όνομά της στα πρωτοσέλιδα, ως άλλο μοντέλο ή πολιτικός ή ηθοποιός, και έτσι τα κρατούσε σαν πολύτιμες αφίσες ειδώλου αναρτημένες σε τοίχους εφηβικού δωματίου.

 

 

Επίσης, ο Διευθυντής της Παθολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου της πόλης μας, ο Σωτήρης, καλή του ώρα, εξήρε τον επαγγελματισμό της ιδίως για τον παρακάτω λόγο: κατά την αφροδισιακή τους επαφή ήταν στο οπτικό του πεδίο τα αποκόμματα των εφημερίδων και μάλλον οι λέξεις «διαπόμπευση», «στιγματισμός» και «κοινωνική απομόνωση» του προκάλεσαν δυσφορία και, ως εκ τούτου, υπέστη πρόσκαιρη σεξουαλική ανικανότητα, λόγω της στυτικής δυσλειτουργίας. Η Νανά, ως έμπειρη σεξουαλική τροφός, τον γύρισε πλάτη στην ενοχλητική πλευρά του τοίχου και τον πεολείχησε σφοδρώς, σε σημείο επικίνδυνου δαγκώματος, χαρίζοντάς του έντονους σπασμούς και μια επική εκσπερμάτιση, με τα μάτια της καρφωμένα στον τοίχο, στο θριαμβικό αυτό κολάζ της πορείας της. Λες και ήθελε να επιστρέψει μέσω του στόματός της, μέσω της τέχνης της, την ένταση και τη σφοδρότητα με την οποία για ένα μικρό διάστημα της ζωής της η κοινωνία την ανύψωσε από άσημη ιερόδουλη σε σπουδαία και σημαντική πόρνη. «Πίστεψέ με, Θεμιστοκλή, αποτελεσματικότερο βιάγκρα για έναν άντρα δεν είναι καμία φαρμακευτικώς ικανή ουσία, παρά μόνο η ταπεινότητα της ψυχής της γυναίκας», ομολόγησε συνεπαρμένος ο γιατρός. Ένα αθόρυβο και σεμνό ευχαριστώ εκπεφρασμένο με έναν τόσο συμβολικό τρόπο από μια αγράμματη και αφανή γυναίκα. Αντίδωρο στον εναγκαλισμό της από την κοινωνία. Ναι, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, η πόλη μας ευτύχησε να έχει μια σπουδαία πουτάνα.

Έλενα Ακανθιάς, Το δόντι του καρχαρία, νουβέλα, εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2016

Artwork:Isabelle Cochereau

 

Θανάσης Χατζόπουλος, από τo Φιλί της ζωής

.

Το άνοιγμα στα πόδια σου
Ίδιο μηνίσκιος της σελήνης
Φωτίζει λίγο
Μες στο πανσέληνο σκοτάδι

Φωτίζει λίγο
Μιαν υπόσχεση που ’ναι πολύ

Φωτίζει λίγο
Από έναν ήλιο απέναντι κρυμμένο
Από τη νύχτα σου
Από έναν ήλιο φως πολύ

Θανάσης Χατζόπουλος, από τη συλλογή Φιλί της ζωής, εκδόσεις Κίχλη 2016

Πίνακας: George Hendrik Breitner

 

Κλεοπάτρα Λυμπέρη, Το ρήμα πεινάω

.

6

Από τη μέση και κάτω ο πατέρας μου ήταν
τραπέζι• έφευγε σαν περιβολάκι
επάνω στο τραπέζι με μήλα και νεράντζια•
κοντά στο δείπνο το μουστάκι του εννοούσε:
είμαι στέφανος που στεφανώνω το
στόμα μου     διασχίζω μια δόξα μονότονη•
ακριβώς από κάτω οι λέξεις αθλητές αισθημάτων
ή θα μείνουν άφωνες σαν νεκρές
(κάτι αλλάζει στα λόγια όταν ένα τέρας
εποπτεύει αφ’ υψηλού)

το φαγητό απαιτεί αφοσίωση• στο τραπέζι
σάλτσες του τυχαίου    ή μήπως
η ψυχή με ψάχνει στα πιάτα να με εννοήσει
(να συγκεντρωθώ στο χρονόμετρο αυτό;)

του παρόντος υπηρέτης το μάτι
δειπνεί στο λιγάκι•
βγάζω τα χέρια      τσιμπάνε τα τσαμπιά
μιας Κυριακής

Κλεοπάτρα Λυμπέρη, από την ποιητική συλλογή Το ρήμα πεινάω, εκδόσεις Άγρα, 2001

Artwork: Pierre Bonnard

 

Νάνσυ Αγγελή, ΑσΚήΣεΙς ΓρΑφήΣ

.

αντιθέσεις

εξέλιξη

Καλοστρωμένα τραπέζια (βάζα με λουλούδια), παράθυρα (διπλά τζάμια), χαλιά, κουρτίνες, κρεβατοκάμαρες, επίπεδη τηλεόραση, μπάνια (μπιντές), γκαράζ (τηλεχειριστήριο), αυτοκίνητο Νº 1, αυτοκίνητο Nº2, δρόμοι, φανάρια, πεζοδρόμια, κτήρια, γερανοί, λιμάνια, αεροδρόμια και πίσω χάος, αγριόχορτα στον πίσω κήπο.

μαζί

Ο ένας ζεσταίνεται, ο άλλος κρυώνει. Στον έναν αρέσει η θάλασσα, στον άλλο το βουνό. Ο ένας βλέπει τηλεόραση, ο άλλος προτιμά τα dvd. Στον πρώτο αρέσει το περπάτημα, ο δεύτερος δεν κάνει βήμα. Ο ένας είναι απαισιόδοξος, ο άλλος αισιόδοξος. Μαζί δεν κάνουν και χώρια δεν μπορούν: Eίναι παντρεμένοι τριάντα χρόνια τώρα.

ιντερμέδιο

Ανάμεσα στο σκοτάδι του ονείρου και το φως της μέρας,  στο χτες και το αύριο, στην αρχή και το τέλος που είναι η γέννηση και ο θάνατος,

                                                                                                                                                                                             τι παρεμβάλλεται;

Πρώτη δημοσίευση

Φωτό: Alexey Titarenko

 

Αντώνης Δ. Σκιαθάς, Θερινή Απολογία

.

Τυφλός καιρός
σε δωμάτια πεθαμένων,
της μνήμης ο μαυρόασπρος ίσκιος.

Οι χρεωκοπίες στα γεράματα,
απολογίες
ευωδιαστές

αναμμένα σύννεφα
ίσως
για το παράλογο του σύμπαντος
κι ας είχαμε μέρες με βροχή
όλο τον εικοστό αιώνα.

Ανάσκελα ο ουρανός
ανάσκελα η θάλασσα
ανάσκελα κι ο τόπος
με τις Σοδειές των αποδημητικών
στα ψέματα των ανέμων.

Αθέατος πλέον ο Ποιητής
στη σταύρωση του χρόνου,
ευανάγνωστα όμως τα Ποιήματα
για όλους τους
μύθους του βιωμένου.

Αντώνης Δ. Σκιαθάς από την ποιητική συλλογή “Ασκήσεις Ισορροπίας”

Ποιήματα: Νicolas Martin

 

 

 

 

Philip Roth, H ταπείνωση

.

Από τη στιγμή που είχε ανακαλύψει και πάλι το θαύμα του νυχτερινού ύπνου και έπρεπε να τον ξυπνάει η νοσοκόμα για το πρόγευμα, άρχισε να νιώθει ότι ο τρόμος υποχωρούσε. Του είχαν δώσει ένα φάρμακο για την κατάθλιψη που δεν το ανέχθηκε ο οργανισμός του· μετά ένα δεύτερο, και τελικά ένα τρίτο που δεν του προκαλούσε ανυπόφορες παρενέργειες. Όμως δυσκολευόταν να πιστέψει ότι του έκανε όντως καλό. Δεν μπορούσε να πεισθεί ότι η βελτίωσή του είχε οποιαδήποτε σχέση με χάπια ή με ψυχιατρικές συνεδρίες ή με την ομαδική η την εικαστική θεραπεία: όλα τα θεωρούσε ασκήσεις χωρίς νόημα. Αυτό που εξακολουθούσε να τον φοβίζει, καθώς πλησίαζε η μέρα του εξιτηρίου, ήταν το γεγονός ότι τίποτα από όσα του είχαν συμβεί δεν φαινόταν να συνδέεται με κάτι άλλο. Όπως είχε πει στον δρα Φαρ –και στη συνέχεια είχε πεισθεί και ο ίδιος, αφού πρώτα προσπάθησε με όλες του τις δυνάμεις να εντοπίσει μια αιτία, στη διάρκεια των συνεδριών τους – είχε χάσει τη μαγεία της υποκριτικής του χωρίς να υπάρχει κανένας σοβαρός λόγος· το ίδιο αυθαίρετα, βέβαια, είχε αρχίσει να εξασθενεί και η επιθυμία να τερματίσει τη ζωή του, τουλάχιστον προς το παρόν. «Δεν υπάρχει σοβαρός λόγος για οτιδήποτε συμβαίνει», είπε στον γιατρό αργότερα, την ίδια μέρα. «Χάνεις, κερδίζεις –όλα είναι ένα καπρίτσιο της τύχης. Η παντοδυναμία του καπρίτσιου. Η πιθανότητα της ανατροπής. Ναι, η απρόβλεπτη ανατροπή της εξουσίας της».

Philip Roth, H ταπείνωση, σελ. 26-27  μτφρ.: Kατερίνα Σχινά, εκδόσεις Πόλις 2010

Artwork: Abraham Manievich

 

Χέρμαν Μπροχ, III. Οι υπνοβάτες, 1918, Χουγκενάου ή ο ρεαλισμός

.

Πήγαν στο δωμάτιο του παιδιού. Ο τοίχος χαμηλά ήταν επενδυμένος με ξύλο, ενώ από πάνω υπήρχε μια πρόσχαρη, παιδική όπως τη λένε νωπογραφία. Και με εκείνη τη δεύτερη, πιο ξεκάθαρη αν και κάπως απεστιασμένη επίγνωση που μπορεί να δημιουργήσει η ένταση της αναμονής ή και ο επερχόμενος δριμύς πονοκέφαλος, η Χάννα κατάλαβε ότι αυτά τα λακαρισμένα έπιπλα και όλη αυτή η λευκότητα ήταν προσβλητικά για το παιδί, κατάλαβε ότι δεν είχαν καμιά σχέση με την ύπαρξή του και τη φύση του, αλλά πως τα είχαν βάλει εδώ και τα είχαν τακτοποιήσει έτσι ώστε να συμβολίζουν κάτι, να συμβολίζουν το λευκό της στήθος και το γάλα που θα έρεε από αυτό μετά από γόνιμες περιπτύξεις. Είχε ακουμπήσει τα χέρια της στον αυχένα, εκεί που την πονούσε. Ήταν μια απομακρυσμένη και πολύ ασαφής σκέψη, αλλά παρ’ όλα αυτά ήταν η βαθύτερη αιτία για το γεγονός ότι απέφευγε να μπαίνει στο δωμάτιο του παιδιού και προτιμούσει να το φωνάζει να έρχεται εκείνο κοντά της. Είπε: «Πρέπει να δείξεις στον πατέρα σου τα καινούργια σου παιχνίδια.» O Βάλτερ έφερε ένα κουτί με κύβους και μερικά στρατιωτάκια με γκριζοπράσινη στολή. Ήταν είκοσι τρεις οπλίτες κι ένας αξιωματικός που με το γόνατό του λυγισμένο ανέμιζε το σπαθί του προς τη μεριά του εχθρού. Κανείς από τους τρεις δεν παρατήρησε πώς και ο δρ Χάινριχ Βέντλινγκ φορούσε γκριζοπράσινη στολή αξιωματικού, ο καθένας όμως για δικό του λόγο: ο Βάλτερ γιατί έβλεπε τον πατέρα του σαν παρείσακτο, ο Χάινριχ γιατί δεν μπορούσε να ταυτίσει τις ηρωικές χειρονομίες των ψεύτικων στρατιωτών με τη την πραγματικότητα του δικού του πολέμου, η Χάννα γιατί προς μεγάλο της φόβο, έβλεπε τώρα αυτόν τον άντρα μπροστά της γυμνό, γυμνό και απομονωμένο στη γύμνια του. Και αυτή η ίδια απομόνωση διακρινόταν και στα έπιπλα που την τριγύριζαν και ήταν κι αυτά σαν γυμνά, ασύνδετα προς το περιβάλλον τους, ασυσχέτιστα το ένα προς το άλλο, ξένα και παράξενα,

Χέρμαν Μπροχ, III. Οι υπνοβάτες, 1918, Χουγκενάου ή ο ρεαλισμός, σελ. 197

Πίνακας: AndreaKowch

 

Roger Eliot Fry, Ο καλλιτέχνης και η ψυχανάλυση

.

Το παράθεμα του δρ. Φρόυντ μάς παρουσιάζει την εικόνα ενός λαμπρού, επιτυχημένου και ουσιαστικά μη καθαρού καλλιτέχνη – δεν χρειάζεται να διευκρινίσω ότι οι λέξεις καθαρός και μη καθαρός έχουν αυστηρά αισθητική σημασία και δεν αναφέρονται στη σεξουαλική ηθική. Με άλλα λόγια, πρόκειται για κάποιον καλλιτέχνη που πραγματοποιεί τον ονειρικό κόσμο στον οποίο εκείνος και οι θαυμαστές του βρίσκουν ιδεατή ικανοποίηση των ανικανοποίητων ενστίκτων τους. Δημιουργεί εικόνες και καταστάσεις που ανήκουν σ’ αυτόν τον φανταστικό κόσμο, όπου είμαστε ελεύθεροι να παίξουμε τον ρόλο που θεωρούμε όλοι ότι χάθηκε στην πραγματική μας ζωή. Είναι αληθές να υποστηρίξει κανείς ότι έτσι εξηγείται σχεδόν όλη η σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή. Δεν έχετε παρά να σκεφτείτε το μέσο μυθιστόρημα, ιδιαίτερα εκείνα των επιφυλλίδων που βρίσκουμε στην Daily Mail  ή στην Daily Mirror και σε άλλες εφημερίδες, οι οποίες προμηθεύουν καθημερινά με ψίχουλα φανταστικών ρομάντζων πεινασμένες γραμματείς και νοικοκυρές. Για την ακρίβεια, πιστεύω ότι οι πιο πετυχημένες και αναγνωσμένες (κυρίως γυναίκες) συγγραφείς στην πραγματικότητα δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να ονειροπολούν πάνω στο χαρτί, καθώς δεν θα μπορούσε να εξηγηθεί διαφορετικά η εκπληκτική τους παραγωγικότητα. Έχουν το χάρισμα να ονειρεύονται ό,τι ονειρεύεται ο μέσος άνθρωπος, και η εκπλήρωση των φαντασιώσεών τους συμπίπτει πλήρως με την εκπλήρωση των ευχών της πλειονότητας των πληθυσμού. Λιγότερο τυχεροί συγγραφείς πλάθουν συνειδητά και σκόπιμα το είδος φαντασιώσεων που πιστεύουν ότι επιθυμεί το κοινό. Οι τελευταίοι δύσκολα θα δουν τον εαυτό τους στη λίστα των ευπώλητων.

.

.

Όμως καμία από τις παραπάνω περιπτώσεις δεν ταιριάζει στα σπουδαία μυθιστορήματα – τα μυθιστορήματα που έχουν διάρκεια ασχολούνται ελάχιστα με την εκπλήρωση επιθυμιών. Αντίθετα, στηρίζουν την επίδρασή τους στην ιδιαίτερη αποστασιοποίησή τους από την ενστικτώδη ζωή. Αντί της διαστρέβλωσης της πραγματικότητας χάριν των φαντασιώσεων της λίμπιντο, επιλέγουν να μιλούν για την αδυσώπητη ακολουθία αιτίας και αποτελέσματος που συναντάμε στη ζωή. Εφιστούν την προσοχή μας στη βαθιά αδιαφορία της μοίρας απέναντι σε όλες τις ανθρώπινες επιθυμίες κι επιδιώκουν την παραγωγή ενός τελείως διαφορετικού είδους απόλαυσης, που προέρχεται ακριβώς από τη σκληρότητα της μοίρας – την απόλαυση που συνίσταται στην αναγνώριση των αναπόφευκτων ακολουθιών και είναι η ίδια η απόλαυση που βρίσκουμε στην αναπόφευκτη ακολουθία που έχουν οι νότες σε κάποιον σκοπό. Για την ακρίβεια, την απόλαυση που μας προκαλεί η θέαση των σχέσεων και των συναφειών της μορφής. Για να σας δώσω ορισμένα παραδείγματα, κάποιος που θα επιθυμούσε να διαβάσει μια ιστορία πραγματοποίησης ευχών δεν θα ανέτρεχε στις σελίδες της Μαντάμ Μποβαρύ, της Άννας Καρένινα ή, ακόμη, του Vantity Fair.

Sigmund Freud, Ο ποιητής και η φαντασίωση, από το επίμετρο: Roger Eliot Fry, Ο καλλιτέχνης και η ψυχανάλυση, μτφρ. Ρωμανός Κοκκινάκης, σελ. 43-45, εκδόσεις Πλέθρον, Αθήνα 2011.

Artwork:Tom Chambers