Η κατηγορία αυτή χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη παραληρητικών ιδεών διαφόρων τύπων, δίωξης, ζηλοτυπίας, ερωτομανίας, σωματικών, μεγαλείου κτλ., γι’ αυτό προτιμήθηκε ο όρος παραληρητική διαταραχή (κι όχι παρανοϊκή, όπως ήταν παλιότερα και που υπονοούσε την ύπαρξη μόνο παρανοϊκών ιδεών κυρίως δίωξης ή ζηλοτυπίας). Χαρακτηριστικά των παραληρητικών αυτών ιδεών είναι ότι δεν είναι αλλόκοτες, δηλαδή περιλαμβάνουν καταστάσεις που απαντώνται στην πραγματική ζωή, όπως το να νιώθει το άτομο ότι το παρακολουθούν, ότι προσπαθούν να το δηλητηριάσουν, ότι κάποιος ή κάποια είναι τρελά ερωτευμένος μαζί του(της), ότι τον(την) απατούν, ότι αναδίδει μια άσχημη μυρωδιά κτλ. Ακουστικές ή οπτικές ψευδαισθήσεις, αν υπάρχουν, δεν προεξάρχουν στην κλινική εικόνα και η γενικότερη συμπεριφορά του ατόμου δεν είναι παράξενη ή αλλόκοτη. Μπορεί να υπάρχουν οπτικές και οσφρητικές ψευδαισθήσεις (ακόμη και να προεξάρχουν). Αν υπάρχουν επεισόδια διαταραχής της διάθεσης, αυτά είναι βραχείας διάρκειας σε σχέση με τη διάρκεια των παραληρητικών ιδεών, η οποία πρέπει να είναι τουλάχιστον ενός μηνός για να μπει η διάγνωση. Επίσης, για να μπει η διάγνωση οι παραληρητικές ιδέες δεν πρέπει να οφείλονται στα άμεσα φυσιολογικά αποτελέσματα της δράσης μιας ουσίας (π.χ. κοκαΐνη) ή μιας γενικής ιατρικής κατάστασης (π.χ. νόσος του Alzheimer, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος)
Ερωτομανής Τύπος: παραληρητικές ιδέες ότι κάποιο άλλο άτομο, συνήθως ανώτερης (κοινωνικοοικονομικής) τάξης είναι ερωτευμένο μαζί του.
Τύπος Μεγαλείου: παραληρητικές ιδέες διογκωμένης προσωπικής αξίας, δύναμης, γνώσης, ταυτότητας ή ειδικής σχέσης με μια θεότητα ή διασημότητα
Τύπος Ζηλοτυπίας: παραληρητικές ιδέες ότι ο σεξουαλικός σύντροφος του ατόμου τον (την) απατά.
Διωκτικός Τύπος: παραληρητικές ιδέες ότι το άτομο (ή κάποιος στον οποίο το άτομο είναι κοντά) αντιμετωπίζεται κακόβουλα κατά κάποιο τρόπο.
Σωματικός Τύπος: παραληρητικές ιδέες ότι το άτομο έχει κάποιο σωματικό ελάττωμα ή κάποια γενική ιατρική κατάσταση
Μεικτός Τύπος: παραληρητικές ιδέες χαρακτηριστικές περισσότερων του ενός από τους παραπάνω τύπους, αλλά όπου δεν κυριαρχεί κάποιο θέμα
Απροσδιόριστος Τύπος
Συνοδά χαρακτηριστικά ιδιαίτερα στον Διωκτικό Τύπο και στον Τύπο Ζηλοτυπίας μπορεί να είναι καχυποψία, εχθρικότητα, κοινωνική απομόνωση, θυμός μέχρι και βίαιη συμπεριφορά, επίμονη ενασχόληση με δικαστήρια κ.ά. Μείζονα Καταθλιπτικά Επεισόδια πιθανώς συμβαίνουν πιο συχνά σε άτομα με Παραληρητική Διαταραχή και επίσης αυτή μπορεί να συνυπάρχει με Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή, Σωματοδυσμορφική Διαταραχή και με Παρανοειδή, Σχιζοειδή ή Αποφευκτική Διαταραχή της Προσωπικότητας.
Θεραπευτικά, συνήθως, εκτός αν το άτομο γίνει ή κινδυνεύει να γίνει βίαιο, αποφεύγουμε τη νοσηλεία και χρησιμοποιούμε συνδυασμό ψυχοθεραπείας και αντιψυχωτικών φαρμάκων. Η ψυχοθεραπεία βασίζεται κατ’ αρχήν στη δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης με τον ασθενή (ο θεραπευτής δεν μιλά κρυφά με την οικογένεια, φροντίζει ν’ αναφέρει στον ασθενή κάθε επικοινωνία της οικογένειας προς αυτόν κ.ο.κ.) και στην αποφυγή κάθε στοιχείου που γεννά καχυποψία, π.χ. σημειώσεις, ασυνέπεια στην ώρα των συναντήσεων, υπερβολική καλοσύνη και ευγένεια, υποχωρητικότητα κτλ.
Στη συνέχεια, ο θεραπευτής αποφεύγει μεν να έρθει σε άμεση αντιπαράθεση με το εξωπραγματικό στοιχείο των παραληρητικών ιδεών του ασθενή, προσπαθεί, όμως, σιγά-σιγά να του δείξει πώς οι παραληρητικές ιδέες τον εμποδίζουν να ζήσει παραγωγικά, ποιες περιστάσεις προκαλούν και εντείνουν την παρανοϊκότητά του, ποιο σκοπό εξυπηρετούν οι παραληρητικές ιδέες (σε περίπτωση π.χ. που γίνει αντιληπτός μηχανισμός προβολής ασυνείδητων επιθυμιών ή αναγκών) και να τον βοηθήσει επίσης να ελαττώσει την τάση του για απομόνωση ή καχυποψία προς τους άλλους ανθρώπους.Την όλη θεραπευτική προσέγγιση χαρακτηρίζει τακτ και λεπτότητα, ώστε ο θεραπευτής ούτε ν’ αποδέχεται τις παραληρητικές πεποιθήσεις του ασθενή, ούτε όμως και να τον κριτικάρει γι’ αυτές.Τα αντιψυχωτικά είναι αμφίβολο αν μπορούν να εξαλείψουν τις παραληρητικές ιδέες, μπορεί όμως ενδεχομένως να τις ελαττώσουν και να ελαττώσουν και το άγχος το συνδεδεμένο μ’ αυτές. Συνδυασμός ήπιου αντιψυχωτικού-αντικαταθλιπτικού μπορεί να βελτιώσει το άγχος, τη δυσφορία και την κατάθλιψη και να ελαττώσει την ένταση των παραληρητικών ιδεών.
http://www.psychologia.gr/disorders/schizophrenia.htm
Ιφιγένεια Σιαφάκα - Ifigeneia Siafaka
Ενύπνια Ψιχίων 