Category Archives: Φραντς Κάφκα
Φραντς Κάφκα, Ο πύργος
Στον αγώνα του με τούτα τα πεισματάρικα δωματιάκια –συχνά νόμιζε ο Κ. πως ο αγώνας δινόταν με τα δωμάτια, αφού πού και πού εμφανίζονταν για μια στιγμή οι ένοικοι– ο υπηρέτης ουδέποτε υποχωρούσε. Κάποτε οι δυνάμεις του εξηντλούντο –και ποιανού δεν θα εξηντλούντο οι δυνάμεις– αλλά γρήγορα τις ανακτούσε, πηδούσε από το μικρό χειραμάξι, και στητός, με τα δόντια σφιγμένα, ξανάρχιζε την επίθεση στην πόρτα που έπρεπε να εκπορθηθεί. Συνέβαινε να ηττηθεί δύο ή τρεις φορές, και τούτο με τρόπο απλούστατο, αποκλειστικά μ’ αυτή την καταραμένη σιωπή, εντούτοις δεν είχε ακόμη ηττηθεί. Βλέποντας ότι δεν πετυχαίνει τίποτε με την κατά μέτωπον επίθεση, δοκίμαζε άλλη μέθοδο, λόγου χάρη την πανουργία, αν κατάλαβε σωστά ο Κ. Τότε φαινομενικά εγκατέλειπε την πόρτα, επιτρέποντάς της, τρόπος του λέγειν, να εξαντλήσει τη σιωπή της, έστρεφε την προσοχή του σε άλλες πόρτες, έπειτα από λίγο ξαναγυρνούσε, φώναζε και τον άλλο υπηρέτη, όλα τούτα επιδεικτικά και με θόρυβο, και άρχιζαν να στοιβάζουν φακέλους στο κατώφλι της κλειστής πόρτας, σαν να είχε αλλάξει γνώμη, και σαν να μην υπήρχε πια λόγος να πάρουν τίποτε από κείνον τον κύριο, αλλ’ αντιθέτως, κάτι να του δώσουν. 
Έπειτα προχωρούσε πιο κάτω, παρακολουθώντας, ωστόσο, με το μάτι την πόρτα, και όταν ο κύριος, όπως κατά κανόνα συνέβαινε, άνοιγε προσεκτικά την πόρτα για να τραβήξει τους φακέλους μέσα, με δυο τρεις πήδους έφτανε ο υπηρέτης, έχωνε το πόδι του στο άνοιγμα της πόρτας, ώστε ν’ αναγκάσει τουλάχιστον τον κύριο να διαπραγματευθεί πρόσωπο με πρόσωπο μαζί του, πράγμα πολύ ικανοποιητικό. Αν ούτε και αυτή η μέθοδος απέδιδε, ή αν έκρινε πως αυτός δεν ήταν ο σωστός τρόπος για να αντιμετωπίσει κάποια πόρτα, τότε δοκίμαζε άλλη μέθοδο. Έστρεφε τότε την προσοχή του στον κύριο που διεκδικούσε τους φακέλους. Έκανε πέρα τον άλλο υπηρέτη, που εργαζόταν πάντα μηχανικά, ολότελα άχρηστος βοηθός γι’ αυτόν, και άρχιζε να μιλάει ο ίδιος πειστικά στον κύριο, ψιθυριστά, κρυφά, χώνοντας το κεφάλι του μέσα στην πόρτα, πιθανόν υποσχόμενος και διαβεβαιώνοντάς τον ότι στην επόμενη διανομή ο άλλος κύριος θα τιμωρηθεί όπως του αξίζει, και οπωσδήποτε έδειχνε κάθε τόσο κατά την πόρτα του αντιπάλου και γελούσε, όσο του επέτρεπε η κούρασή του. Πάντως, υπήρξαν και περιπτώσεις μία ή δύο που εγκατέλειψε τελείως κάθε προσπάθεια, αλλ’ ακόμη και δω πίστευε ο Κ. πως ήταν μόνο μία φαινομενική παραίτηση ή τουλάχιστον μια παραίτηση δικαιολογημένη, γιατί προχωρούσε ήρεμα παρακάτω και δίχως να κοιτάζει γύρω, κατάπινε τη φασαρία του κυρίου που αδικήθηκε, και μόνο επειδή πού και πού έκλεινε τα μάτια του περισσότερη ώρα, καταλάβαινες πόσο οδυνηρή του ήταν η φασαρία. Έπειτα όμως σιγά σιγά ο κύριος ησύχαζε, και ακριβώς όπως το ασταμάτητο κλάμα ενός παιδιού γυρνάει σιγά σιγά σε ολοένα αραιότερα αναφιλητά, έτσι γινόταν και με τις φωνές∙ ωστόσο, ακόμη και όταν έπειτα από τούτο ξαναγινόταν απόλυτη ησυχία, πότε πότε, ακουγόταν μια ξεκομμένη φωνή ή ένα γοργό ανοιγοκλείσιμο εκείνης της πόρτας.
Φραντς Κάφκα, Ο πύργος, μτφρ.: Αλέξανδρος Κοτζιάς, σελ. 324-325, Εκδόσεις Κέδρος, 1995
.
.
Image
Franz Kafka, Το κτίσμα
Ένα από αυτά τα αγαπημένα μου σχέδια ήταν να αποσπάσω την κεντρική πλατεία από το χώμα που την περιβάλλει, δηλαδή να αφήσω τα τοιχώματά της σε ένα πάχος όσο περίπου το ύψος μου και να δημιουργήσω ολόγυρά της, εκτός από μια αναπόσπαστη από το έδαφος μικρή βάση, ένα κενό στο μέγεθος του τοιχώματος. Σε αυτό το κενό φανταζόμουν πάντοτε, και μάλλον δεν είχα άδικο, τον ωραιότερο τόπο παραμονής που θα μπορούσε να υπάρξει για μένα. Να κρέμομαι πάνω σε αυτήν την καμπύλη, να σέρνομαι να γλιστρώ απάνω της να κάνω τούμπες και να πέφτω και πάλι με τα πόδια στο έδαφος και να παίζω όλα αυτά τα παιχνίδια κυριολεκτικά απάνω στο σώμα της κεντρικής πλατείας χωρίς όμως να βρίσκομαι μέσα στον ίδιο της το χώρο· να μπορώ να αποφεύγω την κεντρική πλατεία, να μπορώ να ξεκουράζω τα μάτια μου από την εικόνα της, να αναβάλλω γι’ αργότερα τη χαρά να την αντικρίσω και παρ’ όλα αυτά να μην πρέπει να τη στερηθώ, αλλά να την κρατώ κυριολεκτικά γραπωμένη με τα νύχια μου, κάτι που είναι αδύνατον αν υπάρχει μονάχα η μία συνηθισμένη ανοιχτή πρόσβαση. Προπάντων, όμως, να μπορώ να τη φυλάω, να είναι δηλαδή τέτοιας τάξης η αποζημίωση από τη στέρηση της όψης της, ώστε, αν θα έπρεπε να διαλέξει κανείς ανάμεσα στην παραμονή στην πλατεία ή στο κενό τριγύρω της, να επέλεγε σαφώς τον κενό χώρο, για όλη του τη ζωή, μονάχα να βηματίζει εκεί, πάνω-κάτω, και να προφυλάσσει την κεντρική πλατεία. Δεν θα υπήρχαν τότε τοίχοι στα τοιχώματα, θρασύτατα σκαψίματα ως την κεντρική πλατεία θα ήταν εξασφαλισμένη η γαλήνη και εγώ θα ήμουν ο φρουρός της, δεν θα είχα να στήνω αηδιασμένος αυτί στα σκαψίματα των μικρών ζώων, αλλά θα απολάμβανα κάτι άλλο, που τώρα το έχω χάσει εντελώς: το βούισμα της σιωπής στην κεντρική πλατεία.
Μτφρ.: Αλεξάνδρα Ρασιδάκη, σελ. 42-44, Εκδόσεις Άγρα, 2001
Φωτογραφία: Μisha Gordin
.
Image
Γιώργος Λίλλης, «H Δίκη» του Κάφκα… επίκαιρη
Το αμάρτημα του Γιόζεφ στο μυθιστόρημα η Δίκη του Κάφκα είναι ότι δεν παραδέχεται το έγκλημά του. Ο ήρωας δείχνει με ποιο τρόπο μπορεί να εξαρθρωθεί με σχετική ευκολία το όριο του ατομικού με του συλλογικού, αλλοίωση μέσα στα πλαίσια του κόσμου, ο οποίος όχι μόνο μας περιβάλλει, αλλά και μας διαμορφώνει. Κάποιος πρέπει να παίξει το ρόλο του κακού, για να υπάρχουν καλοί, κάποιος πρέπει να καθοδηγήσει, για να υπάρχουν καθοδηγούμενοι, κάποιος πρέπει να νομοθετήσει, για να υπάρχουν τηρητές νόμων.
Το σύστημα, έκδηλα απορροφά και αφομοιώνει την ατομική ουσία, δεσμεύει την ελευθερία κινήσεων, καταχράται όσους αντιστέκονται.
Ο Γιόζεφ Κ δεν γνωρίζει το έγκλημα που διέπραξε. Οι υπόλοιποι όμως έχουν αποδεχθεί την άποψη ότι το διέπραξε. Από ένα σημείο και μετά δεν έχει σημασία, ούτε και για τον ίδιο ακόμα, η συγκεκριμένη εγκληματική πράξη, αλλά η αποδοχή της ενοχής, η δημόσια κατάθεση ότι είναι πράγματι ένοχος και πως εκείνος δεν ήταν έτοιμος, ώστε να συνειδητοποιήσει το ειδικό βάρος που έπαιρνε η δίκη του, η απολογία του, η ίδια του η ζωή και ο αντίκτυπός της στη κοινωνία.
Δεν είσαι λοιπόν αυτός που πίστευες ότι είσαι, δεν είσαι ούτε καν αυτό που ονειρεύτηκες ότι είσαι, αλλά είσαι αυτό που οι άλλοι έχουν προσδιορίσει ότι είσαι.
Η προσωπικότητα του Γιόζεφ, η αδιάφθορη ψυχή του έχει πίσω από τις λέξεις έναν ευγενή δημιουργό, ο οποίος καλείται να απολογηθεί στον ίδιο του τον εαυτό και κατ΄ επέκταση στον ιδιωτικό χώρο όπου δρα αυτός ο εαυτός. Σαν τυφλός ξιφομάχος που προσπαθεί απεγνωσμένα να πετύχει το στόχο του. Αν ο στόχος αυτός δεν είναι ούτε καν προσδιορισμένος τότε η κατάσταση γίνεται πιο τραγική, αφού οι αντίπαλοι μπορεί να είναι πολλοί και οπουδήποτε. Ο Γιόζεφ Κ αυτοτραυματίζεται, αγωνιά, προσπαθεί να αποβεί σε μια καίρια κίνηση για να τον οδηγήσει σε συμπεράσματα τα οποία θα του δώσουν το έναυσμα να προσδιορίσει το περιβάλλον του και τον εαυτό του μέσα στο περιβάλλον του. Η αυτογνωσία είναι μια ψευδαίσθηση ή μια ετυμηγορία; Η διορατικότητα είναι ωριμότητα; Η αντισυμβατικότητα; Ποιος από εμάς τους δυο θα παίξει τον Γιόζεφ και ποιος τον φύλακα που τον συλλαμβάνει;
«Το μόνο που μπορώ τώρα να κάνω», σκέφτεται ο Γιόζεφ, «είναι να διατηρήσω ως το τέλος το μυαλό μου νηφάλιο. Επεδίωκα πάντα να αδράξω τον κόσμο με είκοσι χέρια, και μάλιστα για ένα σκοπό όχι και τόσο αθώο. Ήταν λάθος. Θ΄ αφήσω λοιπόν να με κατηγορήσουν ότι, έναν ολόκληρο χρόνο που κράτησε η δίκη μου, δε διδάχτηκα απολύτως τίποτα;»
Τα λόγια αυτά, λίγο πριν οι δύο φύλακες τον δολοφονήσουν, αποτελούν την κορύφωση της δραματικής γλώσσας του Κάφκα. Πόσο επίκαιρα λόγια στις μέρες μας. Σήμερα ζούμε στην Ευρώπη μια παρόμοια κατάσταση. Η πολιτική και το οικονομικό λόμπι μας φόρτωσαν μια ζωή που δεν θελήσαμε να ζήσουμε. Μια ζωή από δεύτερο χέρι. Και τώρα πληρώνουμε. Σε μια κοινωνία όπου η κοινή γνώμη παίζει τον ρόλο του δημοδιδάσκαλου, ποιος θα αντισταθεί; Ποιος θα αλλάξει ρότα ψάχνοντας σε άλλους δρόμους την ουσία της πραγματικής ζωής;
Αrtwork: Chiharu Shiota
Ιφιγένεια Σιαφάκα - Ifigeneia Siafaka
Ενύπνια Ψιχίων 