«Δεν διαβάζω τις βιβλιοκρισίες των εφημερίδων, παρά μόνον όταν κάποιος μου τις βάλει κάτω από τη μύτη, όπως συνέβη και με το περί ου ο λόγος άρθρο – κάτι που αναλαμβάνει πάντοτε να κάνει ένας καλός φίλος. Ωστόσο συνήθιζα να τα διαβάζω κάπου κάπου – πριν από δέκα χρόνια. Τολμώ να πω ότι στο σύνολό τους τότε ήταν πιο ανόητα∙ εν πάση περιπτώσει, μου δημιουργούσαν διαρκώς την εντύπωση ότι τους ξέφευγε το μικροτέχνασμά μου, ενώ περνούσαν δίπλα μου με την ίδια θαυμαστή δεξιοσύνη που έδειχναν είτε όταν με χτυπούσαν φιλικά στην πλάτη είτε όταν με κλωτσούσαν. Έκτοτε, όποτε τύχαινε να τους ρίξω καμιά ματιά, εξακολουθούσαν να πυροβολούν στην τύχη απανωτά – σαν να λέμε, δηλαδή, εξακολουθούσαν να ξαστοχούν μ’ έναν τρόπο υπέροχο. 
Εσείς, επίσης, αστοχήσατε, αγαπητέ, μ’ όλη την ασυναγώνιστη εμπιστοσύνη που έχετε στον εαυτό σας∙ το ότι είστε υπερβολικά έξυπνος και το άρθρο σας υπερβολικά επιμελές, ουδόλως αλλάζει το αποτέλεσμα. Προπάντων μ’ εσάς τους ανερχόμενους νέους ανθρώπους», γέλασε ο Βέρκερ, «διαπιστώνω πόσο έχω αποτύχει!»
Toν άκουγα με ζωηρό ενδιαφέρον∙ έγινε ζωηρότερο, καθώς συνέχιζε την κουβέντα. «Eσείς να αποτύχετε, Θεέ και Κύριε! Ποιο λοιπόν θα μπορούσε να ’ναι το μικρό σας τέχνασμα;»
«Πρέπει στ’ αλήθεια να σας πω εγώ, ύστερα από τόσα χρόνια κοπιαστικής εργασίας;» Yπήρχε κάτι σ’ αυτή την –κωμικά μεγαλοποιημένη– φιλική μομφή, που εμένα, τον νεαρό ένθερμο αναζητητή της αλήθειας, με έκανε να κοκκινίσω ως τις ρίζες των μαλλιών. Ακόμα και σήμερα παραμένω στο ίδιο σκοτάδι, ωστόσο έχω πια, ως ένα σημείο, εξοικειωθεί με το περιορισμένο της αντίληψής μου∙ εκείνη τη στιγμή όμως, ο εύθυμος τόνος του Βέρκερ έδωσε σ’ εμένα, και ασφαλώς σ’ αυτόν, την εντύπωση πως ήμουν ξύλο απελέκητο. Ετοιμαζόμουν να αναφωνήσω «Α, όχι μη μου πείτε τίποτα∙ για χάρη της τιμής μου και αυτής του επαγγέλματός μου, μην πείτε λέξη!» όταν εκείνος συνέχισε μ’ έναν τρόπο που έδειχνε ότι είχε διαβάσει τη σκέψη μου και ότι είχε δικές του απόψεις σχετικά με τη δυνατότητα να καλύψουμε κάποτε τις ελλείψεις μας. «Με το μικρό μου τέχνασμα εννοώ –πώς να το πω;– τον συγκεκριμένο λόγο που με παρότρυνε κυρίως να γράψω τα βιβλία μου. 
Μήπως δεν υπάρχει για κάθε συγγραφέα μια τέτοιας λογής ιδέα που τον στρώνει περισσότερο από καθετί άλλο στη δουλειά, η ιδέα που, αν του έλειπε η διάθεση να την πραγματοποιήσει, δεν θα καθόταν να γράψει καθόλου, το ίδιο το πάθος του πάθους του, η φάση της δημιουργίας κατά την οποία φουντώνει μέσα του η άσβεστη φλόγα της τέχνης; E, λοιπόν, αυτό είναι!»
Έμεινα συλλογισμένος προς στιγμήν – για την ακρίβεια παρακολουθούσα με δέος τη σκέψη του, ξεροκαταπίνοντας. Ήμουν συνεπαρμένος – εύκολα θα μου πείτε∙ παρ’ όλ’ αυτά δεν σκόπευα να ξεφύγω από το θέμα που με ενδιέφερε. «Η περιγραφή σας είναι βεβαίως ωραία, αλλά δεν κάνει πολύ ευδιάκριτη την εικόνα αυτού που θέλετε να προβάλετε».
«Σας διαβεβαιώ, θα φαινόταν ευδιάκριτη εάν μπορούσε να σας περάσει από το νου». Παρατήρησα πως η γοητεία του θέματός μας πλημμύρισε τον σύντροφό μου με την ίδια ζωηρή συγκίνηση που με κατείχε. 
«Oπωσδήποτε», συνέχισε, «μπορώ να πω τι συμβαίνει από τη δική μου πλευρά: υπάρχει στο έργο μου μία ιδέα που δίχως αυτή δεν θα μου καιγόταν καρφί για την όλη υπόθεση. Είναι η ωραιότερη, η πληρέστερη προοπτική όλων, και η υλοποίησή της αποτέλεσε, πιστεύω, θρίαμβο υπομονής, θρίαμβο εφευρετικότητας. Θα έπρεπε να αφήσω να το πει κάποιος άλλος∙ αλλά αυτό που συζητάμε τώρα είναι ότι κανείς δεν το λέει. Αυτό το μικρό μου τερτίπι εκτείνεται από βιβλίο σε βιβλίο, και όλα τα υπόλοιπα, συγκριτικά, κινούνται απλώς στην επιφάνεια του έργου. Η διάταξη, η μορφή, η υφή των βιβλίων μου ενδεχομένως κάποτε να αποτελέσουν για τους μυημένους μια ολοκληρωμένη παρουσίαση. Επομένως πρόκειται ασφαλώς γι’ αυτό που θα πρέπει να αναζητήσει ο κριτικός. Είμαι της γνώμης μάλιστα», συμπλήρωσε ο επισκέπτης μου χαμογελώντας, «ότι είναι αυτό που θα πρέπει να βρει ο κριτικός». Τούτο έμοιαζε πράγματι να θέτει ευθύνες. «Eσείς το χαρακτηρίζετε μικρό τερτίπι;»
«Από σεμνότητα και μόνον. Στην ουσία πρόκειται για ένα θαυμάσιο σχέδιο».
Henry James, H εικόνα στο χαλί, μτφρ.: Παλμύρα Ισμυρίδου, σελ. 40-44, εκδόσεις Άγρα, 1992
҉҉҉҉҉
Η απουσία της αιτίας ή της αλήθειας είναι παρούσα μέσα στο κείμενο ή, μάλλον αποτελεί τη λογική του αφετηρία και το λόγο της ύπαρξής του∙ είναι η αιτία εκείνη, που, λόγω της απουσίας της, κάνει το κείμενο να αναδυθεί στην επιφάνεια. Η ουσία είναι απούσα, η απουσία είναι ουσιαστική.
Tzvetan Todorov, μτφρ.: Kώστας Παπαδόπουλος, σελ. 165 (Από το επίμετρο του βιβλίου)
Πίνακες: Αntonio Santin
.
.
Ιφιγένεια Σιαφάκα - Ifigeneia Siafaka
Ενύπνια Ψιχίων 