Category Archives: Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα

Kιθάρα

Αρχίζει ο θρήνος της κιθάρας
σπάζουν οι κούπες της αυγής.
Αρχίζει ο θρήνος της κιθάρας.
Δεν ωφελεί κι αν πεις να πάψει.
Δεν το μπορείς να πεις να πάψει.
Κλαίει, κλαίει μονότονα
όπως κλαίει το νερό
όπως κλαίει ο άνεμος
πάνω απ’ το χιόνι.
Άϊ κιθάρα, άϊ καρδιά
πληγωμένη,
πληγωμένη από πέντε λόγχες.

Federico Garcia Lorca

Απόδοση στα ελληνικά Β.Πετρή

.

Λόρκα: Η  εμμονή  του  θανάτου  συναντά τις εμμονές  της  πραγματικότητας

ή

“ δολοφονημένος  απ’  τον  ουρανό ”

Δολοφονημένος απ’ τον ουρανό.

Ανάμεσα  στα  οχήματα  που  παν ως  το  ερπετό

και  στα  σχήματα  που  ψάχνουνε το  κρύσταλλο,

θ’ αφήσω  να  μακρύνουν  τα  μαλλιά  μου.

Με  το  κουτσουρεμένο  δέντρο  που δεν  τραγουδά

και το  παιδί  με  το  λευκό  από  αυγό  πρόσωπο.

Με  τα ζωάκια που  έχουνε  σπασμένο  το  κεφάλι

και  το  νερό κουρελιασμένο  απ’  τα  ξερά τα  πόδια.

Με  όλα  εκείνα που  έχουνε  μια  κούραση  κωφάλαλη

και  μια  πνιγμένη  πεταλούδα  μες  στο  μελανοδοχείο.

Σκοντάφτοντας

στο  διαφορετικό  μου  πρόσωπο της κάθε  μέρας

Δολοφονημένος  απ’  τον  ουρανό!

“Επιστροφή  από  περίπατο” 6  Σεπτεμβρίου  1929. Federico Garcia Lorca,  Ποιητής στη  Νέα  Υόρκη, μτφρ: Βασίλης Λαλιώτης, εκδόσεις  Σμίλη, Αθήνα  1993.

.

Ο  Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, από  τους  μεγαλύτερους  ποιητές  και  θεατρικούς  συγγραφείς του 20oύ αιώνα, γεννήθηκε το 1898 στο Φουέντε  Βακέρος, ένα μικρό χωριό της  Ανδαλουσίας, και  δολοφονήθηκε  στις 18  Αύγουστο του 1936 από τους οπαδούς του Φράνκο. Ο πατέρας του ήταν πλούσιος κτηματίας της  περιοχής και η  μητέρα του δασκάλα, από  την οποία  ο Φεδερίκο  έμαθε  τα  πρώτα  του γράμματα. Στη  συνέχεια σπουδάζει  στη  Νομική  και  Φιλοσοφική  Σχολή  της  Γρανάδας, ασχολείται  με  τη  μουσική  (μαθαίνει πιάνο και κιθάρα) και  με  τη ζωγραφική.

.

.

Θα σχετιστεί  με σπουδαίους καλλιτέχνες της εποχής (Νταλί, Ντε  Φάλια, Μπουνιουέλ, Γιλιέν κ.ά). Συνεργάστηκε  με τον Ντε Φάλια για τη διάσωση του κάντε χόντο — βαθύ τραγούδι που έχει τις ρίζες του στη μουσική των Ινδιών και που κουβάλησαν οι τσιγγάνοι μαζί τους και το οποίο  διαφοροποιείται  από το φλαμένκο, που  μορφοποιείται περίπου τον 18ο αι. Το 1928 ο Λόρκα θα γίνει  διάσημος με το Ρομανθέρο Χιτάνο (τσιγγάνικα τραγούδια, όπου προβάλλεται το ανδαλουσιανό στοιχείο). Θα κατηγορηθεί  από τον Νταλί και  τον Μπουνιουέλ για συμβατικότητα στη γραφή και για λυρισμό, ο οποίος επαναφέρει τα παρελθοντικά ποιητικά μοτίβα.  Αργότερα (1929) θα επισκεφτεί τις Η.Π.Α, όπου  θα διαμείνει εννέα μήνες,θα συνεχίσει το ποιητικό του έργο και θα δώσει διαλέξεις. Η συλλογή  Ποιητής στη Ν. Υόρκη είναι ένα  σχόλιο για  την  αποπνευματοποίηση και αποσύνθεση της μεγάλης πόλης, όπως επίσης και μία κοινωνική διαμαρτυρία. Χρησιμοποιείται η αυτόματη γραφή και το έργο του χαρακτηρίζεται συνήθως ως  υπερρεαλιστικό. Ύστερα από ένα σύντομο ταξίδι στην Κούβα (1930) θα  επιστρέψει στη Μαδρίτη και θα αναλάβει το πανεπιστημιακό θέατρο “Λα Μπαράκα”, δημιουργείται ένας  περιοδεύων φοιτητικός θίασος, ο  οποίος  παρουσιάζει  σε  ολόκληρη την Ισπανία θεατρικά  έργα της ισπανικής παράδοσης. Ταυτόχρονα ανεβάζονται έργα στην Ισπανία και δημοσιεύεται το ποιητικό του  έργο. Ως σκηνοθέτης θα ταξιδέψει στην Αργεντινή (1933), με έναν νεοσύστατο θίασο. Εκεί  θα ανεβάσει  το Ματωμένο  γάμο και άλλα  θεατρικά του  έργα. Το 1934  επιστρέφει  στην Ισπανία, όπου συνεχίζει  το  έργο  του έως και  τον  πρόωρο  θάνατό  του.

Έργα: α) ποίηση: Μπαλάντα της πλατεϊτσας, Ρομανθέρο Χιτάνο, Ποιητής στη Ν. Υόρκη κ.ά. β) θέατρο: Ματωμένος γάμος, Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα, Γέρμα, Η θαυμαστή μπαλωματού κ.ά.

.

.

Πίνακας: Μenchu Gamero

.

Τα πρώτα του χρόνια τα έζησε δίπλα στη φύση, στον  κάμπο  της Γρανάδας, γεγονός που  στιγματίζει  ολόκληρο  το  ποιητικό  και  το  θεατρικό  του  έργο:το ανδαλουσιανό τοπίο, ο χαρακτήρας και η κουλτούρα του περνούν με τη ζωντανή εικονοποιητική τους ανάπλαση στο έργο του Λόρκα. Επαναλαμβανόμενα μοτίβα όπως αυτά του φεγγαριού και του χιονιού, της φυσικής ζωής του κάμπου (λουλούδια, φυτά, ζώα, ποτάμια),των αυστηρών ηθών που θυμίζουν αρκετά παλαιότερα ήθη και της ελληνικής κοινωνίας, του έρωτα και του πάθους, των ηλιοκαμμένων αντρών με τα λευκά πουκάμισα, των κοριτσιών με τα πολύχρωμα ή κατάμαυρα πένθιμα φουστάνια, την αυστηρή σπανιόλικη ηθική και τα κρυμμένα πάθη, τους ήχους του ανέμου, της θάλασσας που συναντιούνται με τους ρυθμούς  του flamenco, τους καλπασμούς των αλόγων,τους αλαλαγμούς των πανηγυριών και τις κραυγές των βεντετών, το μέτρημα του χρόνου στο λιοπύρι ή στην ανδαλουσιανή νύχτα και τέλος το μαχαίρι και ο θάνατος. Ο θάνατος καταδυναστεύει όλο το έργο του Λόρκα, όπως καταδυνάστευε την ίδια τη ζωή του. Επαναλαμβάνεται είτε μέσα από περισσότερο συμβολικούς δρόμους και υπερρεαλιστικά σχήματα,όπως κυρίως στη συλλογή “Ποιητής στη Νέα Υόρκη”, είτε με τη ρεαλιστική  περιγραφή και  δραματοποίηση, όπως στα  περισσότερα  θεατρικά του έργα. Όπως και  νά ’χει,  εκείνο  που  διακρίνει  το  έργο  του  Λόρκα είναι το  έντονο  λυρικό στοιχείο, οι εκπληκτικές εικονοποιήσεις, το πάθος και το συγκινησιακό φορτίο που κουβαλούν οι λέξεις και  διαχέουν οι ήχοι και η  μουσικότητα της γλώσσας του, οι συλλήψεις του κόσμου του, που είναι πρώτιστα εξακτινώσεις των  αισθήσεων. Ο Λόρκα είναι  η  Ισπανία και  το  ντουέντε  της…Ο ίδιος  λέει: “Η  Ισπανία καίγεται αδιάκοπα απ’ το ντουέντε! Γιατί είναι μια χώρα  αρχαίας  μουσικής  και  αρχαίου  χορού, όπου  το  ντουέντε  στίβει λεμόνι από  ξημέρωμα. Μια  χώρα  θανάτου, μια χώρα  ανοιχτή  στο  θάνατο.” (Φεντερίκο Γκαρθία  Λόρκα, Ντουέντε, μτφρ: Ολυμπία Καράγιωργα, εκδόσεις “ Εστία ”, Αθήνα  1998).

Η δολοφονία του Λόρκα

Η φιγούρα του Λόρκα είναι  μελαγχολική, ο ίδιος ποτέ  δεν  μπόρεσε  να  συμβιβαστεί με  την αυστηρή  ηθική της εποχής του, η ομοφυλοφιλία του – ακόμη και  σήμερα στην Ισπανία τείνει στο να  αποσιωπάται σε συνδυασμό  με τις πολιτικές του  θέσεις  και  τον  τρόπο  της δολοφονίας  του. Το  γεγονός σχολιάστηκε έντονα  από  τον  ξένο  τύπο  κατά  τις  εκδηλώσεις,  που  έγιναν το 1998 στην Ισπανία, για τα  εκατό χρόνια από τη γέννηση του  Λόρκα- υπήρξε  παράγοντας που  συχνά  τον  έφερε  σε  σύγκρουση και του δημιούργησε προβλήματα. Ακούγεται και η άποψη ότι ο ποιητής δε  δολοφονήθηκε μόνο γιατί  ήταν κομμουνιστής, αλλά και γιατί υπήρξε  ομοφυλόφιλος. Πολλοί το  συνδυάζουν με κάποιες πληροφορίες σχετικές με την ώρα της δολοφονίας και με το γεγονός ότι ο Λόρκα δολοφονήθηκε πισώπλατα. Λέγεται  ότι  το  ποίημα “Ρομάντσα της ισπανικής πολιτοφυλακής” υπήρξε  η  αιτία της δολοφονίας του (Μαύρα τ’ άλογά τους είναι./Και τα πέταλά τους μαύρα./Πάνω στις κάπες τους γυαλίζουν/κεριού και  μελανιού  λεκέδες.[ ] Μα η Χωροφυλακή/ προχωράει σπέρνοντας φλόγες,/όπου πια γυμνή και νέα καίγεται η φαντασία./Η Ρόσα δε  λος  Καμπόριος,/κλαίει  στην πόρτα καθισμένη/ με τα  δυο  στήθη  κομμένα/και  βαλμένα σ’ ένα δίσκο./Κι άλλα τρέχανε κορίτσια/να τ’ακολουθάν χωρίστρες/σ’ έναν αέρα όπου σκάγαν/ρόδα από  μπαρούτι  μαύρο..)5

Ο Λόρκα πάντως δεν αναμείχθηκε ενεργά στην πολιτική, η στρατευμένη τέχνη  ήταν κάτι εξάλλου που όπως δήλωνε  δεν τον  αφορούσε. Ο  ίδιος δηλώνει για  τα  πολιτικά  του  φρονήματα:“ Πιστεύω πως, επειδή είμαι γραναδίνος, έχω την τάση να νιώθω  συμπάθεια για τους κατατρεγμένους: τον τσιγγάνο, το  μαύρο, τον εβραίο, το μαυριτανό· που  τους  κουβαλούμε  μέσα  μας ”(1931).6Ένα μήνα πριν από το θάνατό του έλεγε  στον ποιητή  Ντάμασο  Αλόνσο “Δε θα γίνω ποτέ  πολιτικοποιημένος. Είμαι επαναστάτης, γιατί  δεν  υπάρχουν  αληθινοί  ποιητές που να μην είναι  επαναστάτες. Δε συμφωνείς; Αλλά να γίνω πολιτικοποιημένος; Ποτέ !” 7. Το ίδιο διάστημα δήλωνε μεταξύ άλλων σε κάποιον δημοσιογράφο για το περιβόητο ποίημα:“ …Έλαβα πρόσφατα μια δικαστική  κλήση, κι  έμεινα κατάπληκτος. Γιατί όσο και να προσπάθησα  να  θυμηθώ,  δε  βρήκα  καμιάν  εξήγηση, μήτε  μπόρεσα να φανταστώ τι τρέχει. Πήγα λοιπόν στο  δικαστήριο, και  ξέρεις τι  μου  είπαν; Ούτε  λίγο ούτε  πολύ, ένας – κάποιος κύριος απ’ την Ταραγόνα, που μου είναι τελείως άγνωστος, μου έκανε  μήνυση  για τη Ρομάνθε της Ισπανικής Χωροφυλακής, που είχα δημοσιεύσει πριν από οχτώ χρόνια στο Ρομανθέρο Χιτάνο!…Φυσικά, εξήγησα με πολλές λεπτομέρειες στον εισαγγελέα το θέμα  της ρομάνθε, τις ιδέες μου για τη Χωροφυλακή, την ποίηση, τις ποιητικές εικόνες, το σουρεαλισμό, τη λογοτεχνία και δε συμμαζεύεται. Ήταν πολύ ξύπνιος ο άνθρωπος, και φυσικά  έμεινε  ικανοποιημένος”.8

Δολοφονήθηκε στις 19/8/1936. Μαζί με ένα κουτσό δάσκαλο,το γιο του και δύο άσημους ταυρομάχους…“Το έγκλημα έγινε κάπου διακόσια μέτρα μακριά από μια παράξενη  πηγή  με παγωμένο αναβράζον νερό που σήμερα αποτελεί τουριστικό αξιοθέατο και που οι Ισπανοί το ονομάζουν Φουέντε Γκράντε, δηλαδή Μεγάλη Πηγή, ενώ οι Άραβες στον καιρό τους την ονόμαζαν Αϊναδαμάρ, δηλαδή Πηγή των Δακρύων.”( Νίκος Γκάτσος).9 H επίσημη εκδοχή της δολοφονίας του  Λόρκα  είναι “τραυματισμός σε εμπόλεμη  κατάσταση ”…

http://www.scribd.com/doc/35416685/%CE%A6%CE%B5%CE%B4%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BA%CE%BF-%CE%93%CE%BA-%CE%9B%CF%8C%CF%81%CE%BA%CE%B1-%CE%9D%CF%84%CE%BF%CF%85%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%B5

.

.

.

.

 

Ιφιγένεια Σιαφάκα, Μια ματιά στη νεότερη ευρωπαϊκή λογοτεχνία, εκδόσεις Γρηγόρη, 2000

.

Πίνακας: Rinaldo Hopf

.

Ιωσήφ Μπρόντσκι, Ο ορισμός της ποίησης

(Μτφρ: Δημήτρης B. Τριανταφυλλίδης)

http://samizdatproject.blogspot.gr/2011/12/blog-post_27.html

στη μνήμη του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα

Υπάρχει ο θρύλος, σύμφωνα με τον οποίο πριν την εκτέλεση

είδε τον ήλιο να υψώνεται  πίσω από το κεφάλι του στρατιώτη

Και τότε είπε:

– Παρόλα αυτά ο ήλιος ανατέλλει…

Πιθανόν αυτή να ήταν η αρχής του ποιήματος/

Να θυμάσαι τα τοπία

πίσω από τα παράθυρα των δωματίων των γυναικών,

πίσω από τα παράθυρα στα διαμερίσματα των συγγενών,

πίσω από τα γραφεία των συνεργατών.

Να θυμάσαι τα τοπία

πίσω από τους τάφους των ομοϊδεατών.

Να θυμάσαι

πόσο αργά πέφτει το χιόνι,

όταν μας καλεί ο έρωτας.

Να θυμάσαι τον ουρανό,

που απλώνεται πάνω στην υγρή άσφαλτο,

όταν μας θυμίζουν την αγάπη προς τον πλησίον.

Να θυμάσαι

πως σέρνονται πάνω στο τζάμι οι θολές σταλαγματιές της βροχής,

παραμορφώνοντας τις αναλογίες των κτιρίων,

όταν μας εξηγούν τι πρέπει να κάνουμε.

Να θυμάσαι

πως πάνω απ’ την αφιλόξενη γη

σβήνει τα τελευταία απλωμένα χέρια

ο σταυρός.

Μια φεγγαρόλουστη νύχτα

να θυμηθείς την μεγάλη σκιά,

που έπεφτε από ένα δέντρο ή έναν άνθρωπο.

Μια φεγγαρόλουστη νύχτα

θα θυμηθείς τα μεγάλα κύματα του ποταμού,

που λάμπουν θαρρείς κι είναι πτυχές φορεμένου παντελονιού.

Και την αυγή,

θα θυμηθείς τον δρόμο,

από τον οποίο θα σε οδηγήσουν οι φρουροί.

Να θυμηθείς

πως ανατέλλει ο ήλιος

πάνω από τους ξένους σβέρκους των φρουρών.

1959

.

.

Στέλλα Ουράνια Δούμου, Στη μνήμη του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα

σιδερένιες οι μέλισσες
που πλαγιάσαν στο αίμα βουίζοντας θάνατο.
κορμί σιωπηλό τις αγκάλιασε.
το άγνωστο χώμα βύζαξε
άπληστα
τον Τσιγγάνο-Νεκρό
και από τότε
μέλι ξερνάει και σίδερο.
μόνο η νύχτα το ξέρει.

φαγωμένη σελίδα
η Γρανάδα
στη σιωπή την απώτατη κάηκε
και στραβώσαν οι ρίζες του κόσμου.

μα το είπες: «στη στάχτη ωριμάζει ο καρπός του ντουέντε»

.

.

2.

Έτσι οι φίλοι μας  ντόπιοι και ξένοι, γνωστοί και άγνωστοι, με άλλο χρώμα από το φυσικό μας, άλλους ντουνιάδες με προορισμό να κατοικούν ή να εξαλείφονται και άλλα πλυμένα ενδύματα άπλυτα εν οίκω ή εν δήμω πουλημένα, με ήθη διάφορα στην υπνοβασία

και στην παρασκευή κόκκινης σάλτσας ή λαχανικών για τα βραστά, με ρίγες χοντρές λεπτές ξεθωριασμένες στα σώβρακα και μ’ άλλο υλικό (μεταξωτό ή φτηνοτσίτι) να ντύνουνε τα μαξιλάρια και

τις νύφες, με προτιμήσεις άλλες στους βλαστούς και στους καρπούς μες στα δοχεία στο σαλόνι ή στο μπάνιο, με βλέψεις λίγο έως πολύ

μεγαλεπήβολες και τολμηρές στην ποιητική επούλωση του κόσμου

 

Ὀλοι, όμως, οι φίλοι, μηδενός εξαιρουμένου απαγχονίστηκαν στο τελευταίο γράμμα ατενίζοντας το μέλλον της τελείας  

 

Και με φτωχό ή μεγαλορρήμον ευχολόγιο υπέρ της της ανοησίας αναπαύσεως στις κάσες αγχινοίας στις κηδείες Με άλλη εφεύρεση ξυρίσματος των παρειών ή του αιδοίου ή απολέπισης των ηθικώνν οχλήσεων Με άλλα οξύμωρα ωριμότητας Μεταφορές του απωθημένου Μετωνυμίες Που με την αρωγή τους προήγαγαν το έλασσον σε κρείσσον Για να εξεγερθούν ασύλληπτες οι φράσεις — ένα απλούστατο παράδειγμα σας δίνω:

 

δυο παραμάνες, σαν μπαντερίγιες σφηνωμένες, στο δεξιό αυτί ενός πορτοκαλιού δεινόσαυρου Αυλαία Αυτός σφαδάζει Αυλαία Αρμέγει μια γελάδα κάθε που ακούγεται ένας τουφεκισμός από Γκουέρνικα και πυρακτώνει το νίκελ στους αθίγγανους μαστούς του Φεδερίκο

 

Διάλειμμα Οι παραμάνες τα βράδια μετατρέπονται όταν κοιμούνται όλοι  σε αυτί Και το αυτί τρομάζει από χαρά Kαι μεταλλάσσεται αμέσως σε δεινόσαυρο Αυλαία— Έτσι αντιλαμβανόμαστε πάρα πολύ καλά ότι οι παραμάνες βρίσκονται εκεί για να προϊστορήσουν  όλα τα τσιμπήματα ασφάλειας  στα ζώα Ναι Όλοι το καταλάβαμε αυτό

Ουαί  Κι αν όχι Δεν πειράζει Από το ακατάληπτο προέρχεται η σοφία  Μπορούμε να μας συγχωρήσουμε έτσι πανέμορφους με αχυρένιο φωτοστέφανο και τους πορτοκαλιούς δεινόσαυρους στα χείλη και με αυτό το μεγαλειώδες σε καρέ σχηματισμούς χωνάκι από

σοκολατένια άγνοια που λιώνει στα ατσαλάκωτα λινάρια

γιατί έτσι είναι Αυτό : Γενναιοδωρεί εκρήξεις ηδονής και στο χυδαίο ακόμη Για να ορθώνει απ’ το μηδ/έν  το    έν  α

 

Ιφιγένεια Σιαφάκα, Μετάlipsi (απόσπασμα)

.

.

 

Πίνακας: Μenchu Gamero

.

 

 

Ποίηση: Federico Garcia Lorca.
Ποιητική απόδοση: Οδυσσέας Ελύτης.
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης.
Πρώτη εκτέλεση: Μαρία Φαραντούρη, «ROMANCERO GITANO», 1967.

Σκάβουν το χώμα οι πετεινοί
σκάβουν ζητώντας την αυγή
την ώρα που στα σκοτεινά
βγαίνει η Παντέρμη και γυρνά.

Μαύρη μαυρίλα είν’ η ψυχή της
κι ωχρό μπακίρι το πετσί της
τα στήθια της ωσάν τ’ αμόνια
που τα χτυπούν χωρίς συμπόνια.

-Παντέρμη, τι ζητάς εδώ
μόνη σου δίχως σύντροφο;

-Κι αν είναι κάτι που ζητώ
πε μου, σε γνοιάζει εσένανε;
Ζητάω εκείνο που ζητώ
ζητάω την ίδια εμένανε.

-Παντέρμη, πες ποιος ο καημός σου
ποιος ο αγιάτρευτος καημός σου;
-Ποιός ο καημός μου;

Μαύρη πίσσα εγίνη η λινή μου η πουκαμίσα
και μες στο σπίτι σαν τρελλή
σούρνω το ξέπλεκο μαλλί.

-Παντέρμη, λούσε το κορμί σου
λουσ’ το χελιδονόνερο
κι άσε κυρά μου την ψυχή σου
άσ’ τη να βρει αναπαμό.

Άχου, τσιγγάνικες ψυχές
κι ολόκρυφες νεροσυρμές
πίκρες μαζί και θάματα
στα μακρινά χαράματα.

.