Category Archives: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ- ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ (ελληνική)

.

Έλεγαν ότι είχε μια θυελλώδη καρδιά. Ότι η καρδιά του άρρυθμα χτυπούσε. Έλεγαν ότι το χνούδι της άτακτης ζωής του ύψωνε ολόγυρα λόφους ροδοπέταλα. Αυτός έλεγε κάθε φορά που έπιανε την πέννα φτερό ότι έβλεπε παραδείσια πουλιά να τρυπώνουν μέσα στη φόδρα της ρεντιγκότας του κι ότι συχνά η πορφυρή μεμβράνη του ανάγλυφου υφάσματος αναρριγούσε. Δεν ήξερε αν ήταν κάτι μαγικό ή καταραμένο, αλλά ήταν σίγουρος, ότι από μικρός άκουγε την αναπνοή και το καρδιοχτύπι των λέξεων, και αυτές αντηχούσαν μ’ ένα παράξενο κουδούνισμα στο κεφάλι του. Εκεί μέσα σε κρυφές σπηλιές συσσωρεύονταν κι επωάζονταν μυριάδες. Ώσπου κάποτε σαν χείμαρρος ξεχύθηκαν από τα μάτια, το στόμα, τα αυτιά του. Λέξεις ηχηρές, μελωδικές σαν χορωδίες. Κι αυτός, μισοπνιγμένος όπως ήταν, δεν ήξερε τι να κάνει με δαύτες. Ο καλοκαιρινός ουρανός είχε το χρώμα της ιδανικής χώρας. Η ιδανική χώρα όμως είναι μια ψευδαισθητική κατασκευή. Ένας άνθρωπος ζει μια συναρπαστική ζωή, κι έπειτα η ζωή έχει περάσει. Αυτός, ο πνιγμένος, κείτονταν στην αμμουδιά σιωπηλός σαν βυθός. Αυτή, η αιώνια αγαπημένη, στεκόταν με λίγους φίλους πνιγμένη στα δάκρυα. Μέσα στη θαλασσοταραχή, με τελική πορεία το Λιβόρνο, το σκαρί έσπασε στα δύο, η περιδίνησή του στην ανταριασμένη θάλασσα τον βύθισε κατακόρυφα, κι έπειτα τον εκσφενδόνισε στην κόψη των κυμάτων σαν να ήταν βέλος. Οι πνεύμονές του δεν γέμιζαν πια με λέξεις αλλά με νερό.  Ένας φάκελος δερματόδετος άνοιξε, και τα ποιήματα έχασαν τον αρχικό τους προορισμό – σκόρπισαν μέσα στις μαύρες τρικυμισμένες μπούκλες του θανάτου.  Άνθος πληγή ή πληγή άνθος;

.

.

Στεκόταν αναποφάσιστη εκεί επάνω στη ρωγμή του κόσμου, εκεί όπου η ψυχή έσπασε, κι ένα πνεύμα πέταξε αφήνοντας πίσω ένα σώμα άκαμπτο και βρεγμένο. Ένα σώμα που περιείχε ακόμα κάτι πολύτιμο, μοναδικό σαν δακτυλικό αποτύπωμα. Φουσκωτό σαν γροθιά, έχασκε στη γυμνότητά του, παραγεμισμένο μ’ ένα στριμωγμένο ορμητικό ποτάμι στο πάθος της παραφοράς, με τη θεϊκή τρέλα του ακατανόητου, με αγάπες ζοφερές και ποικιλόχρωμους πόνους, κυρίως αυτούς. Όπως αριστοτεχνικά έκοψε κι έραψε με κλωστές τον τερατώδη ήρωά της, ήξερε αριστοτεχνικά ν’ αφαιρέσει εκείνο το τελευταίο, το τέλειο ίχνος, το σάρκινο ρολόι που τον κατοικούσε. Το κόκκινο σύμβολο του ρομαντισμού βγήκε από μέσα του ορθάνοιχτο σαν τεντωμένο αυτί, σαν άγριο μάτι. Τώρα, ό,τι απέμεινε από αυτόν κείτεται εκεί στο ξύλινο γραφείο της συγγραφής, όπου την συντροφεύει για να ζει, για να δημιουργεί, μακριά από τον θόρυβο του κόσμου.  Μέσα σε γκρίζα σύννεφα, μέσα σε ύπνου στάχτες, σε έναν πένθιμο πύργο που ολοένα ψηλώνει, οι νυχτερίδες φράζουν με τα αγκυλωτά φτερά τους τα παράθυρα. Ένας επίμονος κτύπος στο τζάμι και το μεγαλύτερο κλαδί του θαλασσόδεντρου που λικνίζεται στον ψυχρό αέρα ανοίγει σαν ξύλινο χέρι τα παραθυρόφυλλα αιφνιδιαστικά, σκορπίζοντας τις νυχτερίδες μακριά. Το κλαδί μ’ ένα ακαριαίο τρίξιμο ξεδιπλώνεται, ορμά στο δωμάτιο της, αρχίζει ακατάπαυστα να διακλαδίζεται και να μακραίνει.

.

.

Σκουριασμένα κλειδιά και χρυσά κουμπιά ξεφυτρώνουν στη θέση των φύλλων από παντού, τα μικρότερα κλαδιά σαν πράσινα πλοκάμια ελίσσονται, μακραίνουν, σκαλώνουν στα μαλλιά της οικοδέσποινας και την ανασηκώνουν ψηλά κρατώντας την μετέωρη. Το φανταστικό θαλασσόδεντρο κυριεύει το δωμάτιο. Ο κόσμος δονείται. Σε ένα φανταστικό λεπτό ενός φανταστικού κόσμου, συντονισμένες στους κραδασμούς του οι ευγενικές ψυχές στροβιλίζονται. Τότε η καρδιά αρχίζει να πάλλεται. Η βαλσαμωμένη καρδιά κτυπάει ξανά μέσα στο γυάλινο δοχείο της φορμόλης. Η καρδιά κτυπάει σαν ν’ ασφυκτιά κλεισμένη στο συρτάρι. Ο παράφορος πύργος αναποδογυρίζει σαν κλεψύδρα, και τότε τ’ άγρια τριαντάφυλλα του περίβολου αναρριχώνται στον ουρανό. Μεθυσμένα στο νέκταρ πουλιά ξεκλειδώνουν με τα ράμφη τους τις κλειδωνιές κι αυτή αρχίζει να βλέπει και πάλι αρωματικά όνειρα σε μια στιγμή τέλειας ομορφιάς όπου όλα ενώνονται. Διαβάζοντας ρυθμικά τους στίχους του, η καρδιά του ποιητή στο συρτάρι του γραφείου της ξέφρενα φτεροκοπά. Κάποτε η καρδιά συρρικνώνεται, αλλάζει όψη.

.

.

Ένα κομμάτι ξεφούσκωτο πετσί πετά αγκάθια κι ένα μπουμπούκι. Το μπουμπούκι άνθισε και το πορφυρό του χρώμα πλημμύρισε το δωμάτιο. Δεν είναι πια μόνη. Η τερατώδης παλάμη του τερατώδους ήρωά της, ραμμένη με διαφορετικές κλωστές και δέρματα, της κρατά σφιχτά το χέρι. Μετά τη φανταστική του επιδρομή το φανταστικό θαλασσόδεντρο υποχωρεί. Μαζεύει, συρρικνώνει τα ατίθασα φρέσκα κλωνάρια του και ακινητοποιείται στο πραγματικό δέντρο που ήταν, στην αρχική του μορφή, στην αρχική αγέρωχή του θέση, στην ανατολική μεριά του κήπου, εκεί όπου γίνεται ορατό, σχεδόν απτό από το παράθυρο του γραφείου. Στεφανωμένη με ένα λεπτοδουλεμένο στεφάνι από σφιχτοδεμένα κλαράκια και φύλλα ιερής βελανιδιάς, η Μαίρη Σέλλεϋ με τις τσέπες της γεμάτες κουμπιά και κλειδιά ξέρει. Κουμπώνοντας μια πληγή ξεκλειδώνει ένα άνθος.

Artwork: Maggie Taylor

.

Απόψε δουλεύαμε μέχρι αργά, δεν τελειώσαμε πριν απ’  τα μεσάνυχτα. Ήταν μια από τις νύχτες που θα έκανα τα πάντα για να ξεχάσω. Έριξα κρύο νερό στο κεφάλι μου κι ύστερα ντύθηκα και κατέβηκα να σουλατσάρω στην αποβάθρα, προσπαθώντας να ηρεμήσω. Τρωγόμουνα να καλέσω τη γυναίκα μου στην πατρίδα – ίσως ήταν η δύναμη της συνήθειας. Το είχα ανάγκη να ακούσω μια οικεία φωνή, έστω την ανάσα των κοριτσιών μου στην άλλη άκρη της γραμμής, να πιστέψω ξανά ότι ο κόσμος όπως τον ήξερα δεν είχε τελειώσει, πως κάπου αλλού τα πάντα συνεχίζονταν κανονικά, οι άνθρωποι ερωτεύονταν, πήγαιναν κάθε πρωί στην εργασία τους, έβγαιναν για μπίρες με φίλους τα απογεύματα, και τα βράδια κοιμόντουσαν κανονικά δίχως φόβο ή τύψεις, χωρίς τις φρικτές εικόνες που στοίχειωναν τα δικά μου όνειρα.

Αυτή η δουλειά σε διαλύει. Σου ρουφάει σιγά σιγά την ενέργεια, τη διάθεση να κάνεις σχέδια για το μέλλον. Το μόνο που μένει τελικά, το μόνο που σκέφτεσαι μέρα και νύχτα είναι με ποιον τρόπο θα κρατήσεις τους άλλους ασφαλείς, πώς θα μείνεις και ο ίδιος δυνατός,πώς θα επιβιώσεις – τίποτε άλλο. 

Στην καθημερινότητά μου δεν υπάρχει χώρος για χαρά. Τις νύχτες κοιμάμαι ελάχιστα, όπως και οι υπόλοιποι. Όταν δεν τραβάμε παγωμένα κορμιά από τη θάλασσα, όταν δεν τρέχουμε στο νοσοκομείο, όταν δεν μετράμε σώματα, στριφογυρίζουμε σαν δαιμονισμένοι στο κρεβάτι, προσπαθώντας να αρπαχτούμε από τις αναμνήσεις μας. Αυτή η δουλειά πραγματικά σε διαλύει.

.

.

Ανέβηκα στο πλοίο. Όλα έμοιαζαν ήσυχα τώρα. Πέρασα από το γραφείο να ελέγξω τα μηνύματά μου πριν καταλήξω στην καμπίνα μου. Ξεκλείδωσα το συρτάρι και πήρα από μέσα με λαχτάρα το πακέτο. Προσπάθησα να ξεχάσω την παλιοκατάσταση στην οποία ήμουν κολλημένος τον τελευταίο χρόνο. Άναψα τσιγάρο και, μετά την πρώτη απολαυστική ρουφηξιά, ανέβασα τα πόδια μου στο τραπέζι, κι έκλεισα τα μάτια. Η στάση αυτή συμβόλιζε για μένα την απόλυτη ανεμελιά. Συνήθιζα να ξεκλέβω τα μεσημέρια μισή ώρα για τον εαυτό μου. Το πρώτο που έκανα συνήθως κατά τη διάρκεια του πολύτιμου αυτού χρόνου ήταν να αφήνομαι στο πάθος μου, κάτι που συστηματικά απέφευγα δημόσια, και είχα προειδοποιήσει και τους άντρες του πληρώματος να κάνουν το ίδιο. Δεν ένιωθα υποκριτής. Άλλο οι προσωπικές συνήθειες και άλλο η δουλειά μου. Τηρούσα τους κανόνες του επαγγέλματός μου με θρησκευτική ευλάβεια, κι είχα επομένως το δικαίωμα να κάνω ό,τι γουστάρω στον προσωπικό μου χώρο και χρόνο.

Είχα αποφασίσει να μην τηλεφωνήσω σήμερα στα κορίτσια^. αν υπήρχε κάποια ανάγκη μπορούσαν να στείλουν μέιλ. Ξέρω ότι η μάνα τους παραμονεύει όση ώρα μιλάμε. Το νιώθω στις παύσεις τους, τους δισταγμούς τους, την αλλαγή του ρυθμού της αναπνοής τους, ότι η Ντέμπορα τις παρακολουθεί και πολύ πιθανόν να μορφάζει ειρωνικά όταν πιστεύει ότι διακρίνει στη συνομιλία μας κάτι που δεν της αρέσει.

Αυτή η μανία της να ελέγχει τα πάντα κατέστρεψε τελικά τον γάμο μας – η μανία της να ελέγχει τα πάντα, η απουσία μου τα τελευταία χρόνια, πρώτα στη Λαμπεντούζα κι ύστερα εδώ, στην Ελλάδα, και πάνω από όλα το κέρατο που μου έριξε με εκείνο το ρεμάλι τον συνάδελφό της. Είχε και την απαίτηση να τη συγχωρήσω, λέει, και να κάνουμε μια νέα αρχή, γιατί κατά βάθος εγώ έφταιγα που πηδήχτηκε με τον Στίβεν, αφού έλειπα από το σπίτι τις μισές μέρες του μήνα, κάθε μήνα.

Κάθε μήνα, εδώ και χρόνια – αυτή είναι η αλήθεια. Επέστρεφα πάντα με λαχτάρα μα, λίγες μόλις μέρες μετά, βαριόμουν την γκρίνια τής Ντέμπορα, και μου έλειπε το μονό κρεβάτι μου στο πλοίο. Γενικά ήθελα την ησυχία μου. Η δουλειά μου είναι τόσο απαιτητική που δεν αφήνει πολλά περιθώρια για κοινωνική ζωή. Δεν είναι λοιπόν ότι έψαχνα περιπέτειες μακριά από το σπίτι, απλώς να κοιμάμαι ήσυχος ζητούσα, χωρίς καυγάδες και τις ίδιες πάντα συζητήσεις που δεν κατέληγαν πουθενά, χωρίς τα μούτρα της γυναίκας μου κι αυτή την ένταση στην ατμόσφαιρα που με έπνιγεγια ώρες κάθε φορά που μαλώναμε.

.

.

Είχα συνηθίσει μόνος μου –αυτό να λέγεται– αλλά δεν ήμουν εγώ αυτός που ξενοκοιμήθηκε, δεν έφερα εγώ την οριστική ρήξη. Παρόλο που όταν το έμαθα ήθελα σαν τρελός να κάνω μια επίσκεψη στον Στίβεν και να του σπάσω τα μούτρα του καργιόλη που μου το έπαιζε φίλος, κρατήθηκα και δεν αντέδρασα επιθετικά. Έπνιξα όλον αυτόν τον θυμό μέσα μου, τον άφησα να μου φάει τα σωθικά, για βδομάδες ολόκληρες, αλλά δεν έγινα βίαιος ούτε στιγμή. Μπορεί να ήπια λίγο παραπάνω, μπορεί να έχασα τα λογικά μου για δυο τρεις μέρες και να μην σκεφτόμουν τίποτε άλλο από την εκδίκηση, αλλά τελικά συγκρατήθηκα και δεν ξέσπασα σε κανέναν, πέρα από τον εαυτό μου.

Μου λείπει το άγγιγμα μιας γυναίκας. Δεν έχω ιδέα τι σκέφτεται για μένα η γιατρός, αν και την έχω πιάσει αρκετές φορές να με παρατηρεί, και το ύφος της είναι η αλήθεια πως είναι θερμό. Φοβάμαι ότι κάποια στιγμή θα καταλάβει πόσο τη γουστάρω. Δεν μπορώ, γαμώ το, να πάρω τέτοιο ρίσκο. Η επιβίωση είναι σημαντικότερη από οποιοδήποτε πάθος^. και η δική μου επιβίωση είναι άμεσα συνδεδεμένη με την εικόνα που έχουν οι άλλοι για μένα. Από μια κλωστή κρέμονται όλα: η εμπιστοσύνη που μου δείχνουν οι άντρες, η πειθαρχία τους, η αποτελεσματικότητα και η δύναμή μας. Δεν μπορεί ο διοικητής να γίνεται θέμα κουτσομπολιού, δεν είναι σωστό να τον θεωρούν επιπόλαιο ή ερωτύλο.

Πρέπει να κρατήσω την ψυχραιμία μου, το χρωστάω στο πλήρωμα. Στους άντρες μου, που δουλεύουν δεκαοχτώ ώρες την ημέρα σώζοντας ζωές βουτηγμένοι στα παγωμένα νερά, και τις υπόλοιπες ώρες κάνουν έναν ύπνο γεμάτο εφιάλτες ξαναζώντας όσα συνέβησαν στη βάρδια.

Καταραμένο μέρος! Φυσικές ομορφιές, αρχαιολογικοί θησαυροί και όλα τα σχετικά, αλλά οι ντόπιοι είναι δύσπιστοι και σκληροί, αντί να πουν κανένα ευχαριστώ που βοηθάμε την κατάσταση, μας κοιτούν με μισό μάτι. Έχουν δει και έχουν πάθει, θα μου πεις, από τους ξένους μέσα στα χρόνια,όλοι ήθελαν ένα κομμάτι από τη γη τους. Είναι και οι καραγκιόζηδες οι συμπατριώτες μας που κάνουν τουρισμό, μαζεύονται στις μπιραρίες και λιώνουν στο ποτό. Βγαίνουν από μέσα τις πρωινές ώρες τραγουδώντας και ουρλιάζοντας, γεμίζοντας τα καλντερίμια με τα ξερατά τους – τι να κάνουν και οι νησιώτες με αυτά που βλέπουν; Δεν λέω, τους καταλαβαίνω κι αυτούς, τα πάντα έχουν εξηγήσεις, μα αυτό δεν αλλάζει τη δική μου μαυρίλα και την ατυχία που μας έχει πλακώσει από την ώρα που προσαράξαμε σε τούτο τον αγριότοπο.

Εύα Στάμου, Νικοτίνη [διήγημα]

Πίνακας: Atanas Matsurev

.

«Και τι γίνεται με τη ζωή μου σήμερα, τώρα ακριβώς που συνειδητοποίησα ότι όλα αυτά συμβαίνουν επειδή λείπουν απ’ αυτήν η αγάπη, η καλοσύνη, ακόμη και η κακία; Τι είναι η ζωή μου τώρα, που η υγεία στις σχέσεις μου με τους δικούς μου ανθρώπους έχει στερέψει; Είναι ένας καμβάς που ξανάγινε λευκός. Μια αρχή. Η δύσκολη αρχή που με χρίζει απροετοίμαστο και ανίκανο, κάνοντάς με ν’ αμφιβάλλω για το μετά. Και όμως, αυτή η λευκότητα με ωθεί να ξεκινήσω πάλι, με προκαλεί να της προσθέσω κάτι, οτιδήποτε που θα τη λερώσει. Και χαίρομαι γι’ αυτήν τη μικρή μουντζούρα πάνω στο τεράστιο λευκό, ενώ θα έπρεπε να θλίβομαι που μια ολόκληρη εικόνα νωρίτερα εξαφανίστηκε εντελώς, σαν να μην υπήρξε ποτέ. Και τι υπολείπεται για όσο χρόνο μου απομένει; Μια μικρούλα χαρά και χρώματα ξεθωριασμένα, σχεδόν νεκρά. Κι άντε και βρίσκω το κουράγιο να συνεχίσω από κει που άφησα τη μουντζούρα. Είμαι γέρος τώρα πια, ενώ το μυαλό μου είναι εθισμένο σ’ αυτά τα βρομοχάπια. Πώς θα γίνει λοιπόν να δημιουργήσω στην κατάσταση στην οποία βρίσκομαι; Από πού να εμπνευστώ; Τουλάχιστον αυτό, να βρω αυτό το κομμάτι, να λύσω το μυστήριο της έμπνευσης. Δεν γίνεται όμως, γιατί λείπει η αγάπη, λείπει το καλό, ακόμη και το κακό, ακόμη κι αυτό μου λείπει. Και νιώθω μόνος μου, μια και η οικογένειά μου μ’ έχει απορρίψει.

.

Από πού να εμπνευστώ λοιπόν; Μήπως απ’ όλα τούτα που έχω μέσα μου, απ’ όλα τούτα που σκέφτομαι και δεν τα λέω; Ναι, μια καλή λύση θα ήταν αυτή, μια καλή αρχή. Να ξεκινήσω από τις σκέψεις μου, απ’ όσα κρύβει μέσα τους ο κατά δέκα χρόνια πιο γερασμένος από μένα εαυτός μου και ανενδοίαστα τα εκφράζει, καταστρέφοντας το μυαλό και την ψυχή μου. Τζάμπα δηλαδή τα καταστρέφει τόσα χρόνια; Ας χρησιμοποιήσω κι εγώ μια φορά αυτή την καταστροφή προς όφελός μου. Ναι, μια καλή αρχή είναι να επανεξετάσω αυτό το αψιχάλιστο κλάμα μου, που με τίποτα δεν τραβά την προσοχή της Άννας και του γιου μου. Και κάτι θ’ ανακαλύψω, κάτι θα βρω». Ο Μανίλο τα ’χει βάλει με το μυαλό του. Το ξεψαχνίζει, αναδεύοντας τα ίδια και τα ίδια, αναμασώντας ό,τι υπάρχει μέσα κει τα τελευταία χρόνια.   

Γρηγόρης Χαρχαλιώτης, Οι κραυγές αγρίεψαν, διηγήματα [απόσπασμα από το διήγημα «Κυριακάτικο γεύμα», Σμίλη, 2021

Artwork: Johann Fournier

.

Ονειρευόμουν ότι έπεφτα από πραγματικότητα σε πραγματικότητα, από κρεβάτι σε κρεβάτι, σε όλο και πιο μικρό κρεβάτι, μέχρι που βρέθηκα στην κούνια μου, μωρό. Άκουγα μια γυναίκα να λέει ένα νανούρισμα, αλλά δεν την έβλεπα. Μα πώς; Έλα, ύπνε, και πάρε το, πάρ’ το στους μπαξέδες και στρώσε του να κοιμηθεί με ρόδα και μενεξέδες. Κοιμήσου εσύ, παιδάκι μου, κι εγώ σε νανουρίζω, κι εγώ την κούνια σου κουνώ γλυκά να σε κοιμίζω. Είχα τα μάτια μου κλειστά.

«Μητέρα; Εσύ είσαι;» ρώτησα. Η φωνή της μητέρας μου, μελωδική όπως ένα συνονθύλευμα συζητήσεων που φτάνουν όλες μαζί στο αυτί του νυσταγμένου, η χροιά της ίδια με δύο κομ­μάτια φελιζόλ που τρίβονται μεταξύ τους. Το νανούρισμα όλο και πιο αργό, μέχρι που σταμάτησε – κι εγώ σε νανουρί… Απότομα.

.

Η ανάσα της μητέρας μου, γρυλισμός. «Έλα, μητέρα, βήξε να καθαρίσει ο λαιμός σου», είπα. «Ποια σκόνη, ποιος καημός σε πνίγει;» «Εσύ», μου απάντησε, και άνοιξα τα μάτια μου. Η μητέρα μου, θολή εικόνα πίσω από ραγισμένο γυαλί. Η κοιλιά της ανοιχτή σαν να την είχε σκίσει κάποιος –εγώ;– με μια φαλτσέτα. Μέσα της θρονιασμένο ένα μωρό με ύφος σοβαρού ανθρώπου. Η κοιλιά της μητέρας μου είναι ο θρόνος μου, το μωρό αυτό είμαι εγώ, και το όνειρο ήρθε να με πάρει, να με σηκώσει από τη σκληρή επιφάνεια της πραγματικότητας και να με ξαπλώσει γλυκά στο στρώμα της μητρικής αγάπης. Μα τι είναι αυτά που σκέφτομαι; Φταίει το βάθος του ονείρου όπου βρέθηκα, ή παραλογίζομαι από τη ζάλη μου, που συνεχώς χειροτερεύει;

Ένα όνειρο έχει πάντα κάτι να σου πει· είναι η βαλβίδα ασφαλείας που εκτονώνει τον βρασμό της σκέψης σου, που εκτοξεύει τον υπέρθερμο, κορεσμένο ατμό κάθε αναπάντητου ερωτήματος, όταν αρχίζει να κοχλάζει μέσα στο μυαλό σου και σωρεύεται σ’ ένα νέφος όλο και πιο χειροπιαστό, μέχρι που μετουσιώνεται σε μια αναπάντεχα τέλεια, μαγεμένη πραγματι­κότητα. Ένα όνειρο μπορεί να μετατρέψει την πραγματικότητα σε ερώτημα μέσα στις φλόγες μιας σκέψης.

.

.

Γυμνός, διάφανος, άδειος. Κοιτούσα τη μητέρα μου και προσπαθούσα να καταλάβω τι ήθελε να μου πει. Εκείνη σαν να κοιτούσε μέσα από το σώμα μου, σαν να ήμουν ένα παράθυρο, ένας γυάλινος άνθρωπος, το ίδιο σκληρός και εύθραυστος. Κοι­τούσε αφηρημένη ή ξεχασμένη, η θλίψη στο βλέμμα της δεν ρωτούσε τίποτα. Τι έβλεπε; «Έλα να σε πάρω στην αγκαλιά μου», είπε. Αυθόρμητα, υπάκουσα κι έκανα ένα βήμα προς το μέρος της, μα δεν προσκαλούσε εμένα. Πήρε το μωρό από την κοιλιά της, το σήκωσε, το κούνησε πέρα-δώθε για λίγο, σκυμ­μένο το πρόσωπό της επάνω του. Δεν μαγείρευε κάποιο φαγητό στη γάστρα της αλλά το μωρό στην αγκαλιά της. Το εμψύχωνε; Ήθελε να μου πει ότι φέρθηκα σαν ένα μωρό, ένα επικίνδυνο μωρό; Ή έδειχνε με κάποιον τρόπο την κατανόησή της;

Γρήγορα η θολή εικόνα καθάρισε. Ούτε μητέρα ούτε μωρό. Ήμουν εγώ, γυμνός. Στην κοιλιά μου αποτυπωμένη η πληγή του εραστή μου, το αίμα.

Γιώργος Παναγιωτίδης, Ίχνη στα όνειρα, μυθιστόρημα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2021

Artwork: Johann Fournier

.

.

Οι άγγελοι εν τω μεταξύ ανεβάζουνε

ψυχές αθώων πιασμένες απ’ τους ώμους

μες σε γαλάζια φλόγα οξυγονοκόλλησης

και κάποτε με δάκρυα φίλων που σηκώνουν

νεκρούς αγαπημένους στον καθρέφτη τους.

Ενώ ποιητής είναι και συνεχίζει εκείνος που οι λέξεις του

αληθεύουν στο γαλάζιο της μάντρας των θυμάτων.

Βασίλης Λαλιώτης, από τη συλλογή Γαλάζια περίοδος, Ενδυμίων 2021

Πίνακας: Αndrew Wyeth

.

.

Κοιτάζω τα λιβάδια της κόκκινης τουλίπας. Και τότε θυμάμαι. «Ρε συ, εδώ είχαμε έρθει εκδρομή με το σχολείο. Θυμάσαι;» «Ναι, ρε. Στη Δευτέρα Γυμνασίου». «Μόνο που το οροπέδιο τώρα καλλιεργείται». «Για δες κηπευτικά!» «Και λιόδεντρα!» «Και τα αυτοκίνητα εξαφανισμένα!» «Τι καλά!» «Δεν καθόμαστε κάτω από εκείνη την ελιά;»  «Μου κόπηκε η ανάσα». «Το ίδιο χώμα».

Στον ίσκιο της φουντωτής ελιάς δροσίζεται μια ηλικιωμένη γυναίκα. Μας χαιρετάει. Μας πιάνει την κουβέντα. Ο φίλος μου αναπηδάει όταν ακούει το όνομά της: Καλή Καλονατοπούλα, χήρα του μακαρίτη Αντρουλή Ασπρέα. Την κοιτάει με δέος. Η γυναίκα που θα μας βοηθήσει στο ταξίδι είναι δίπλα μας. Όπως ακριβώς μας υποσχέθηκε η γιαγιά του. Δεν άργησε να μας βρει.

Ο γιος της είναι μακριά, στο Ρέθυμνο, δουλεύει στον καινούριο φούρνο στη Μεγάλη Πόρτα, λαβοράντε, λέει με καμάρι, στου μαΐστρου Γιακουμή. Είχε μαθητεύσει δίπλα του τέσσερα χρόνια, και τώρα φτιάχνει παξιμάδια για τον ενετικό στόλο. Και κάθε τόσο τρέχει να δει τον θείο του, τον παπα-Δημήτρη τον Ασπρέα, που μένει στην Καρέα. Απλώνει τα δυο της χέρια στον ουρανό και καλεί νεκρούς και ζωντανούς. Μας λέει, ενώ ξεβοτανίζει ένα κομμάτι κηποχώραφο, πως, όταν πέθανε ο άντρας της, την έδιωξε ο αδελφός του. Κι έτσι γύρισε ξανά στον τόπο της, και είναι, όπως παλιά, στη δούλεψη της μεγαλόπρεπης εξαδέλφης του άρχοντα Ματθαίου Καλλέργη, στην έπαυλή του στον Μέρωνα, δίπλα στον λαμπρό ναό της Παναγίας, που ανήκει από παλιά στην ένδοξη οικογένεια. Στο στόμα της έχει μόνο τρία δόντια.  

Όταν αρχίσουν να στεγνώνουν τα κηποχώραφα απ’ τις βροχές, ανηφορίζουν οι χωρικοί στης Γιους τον Κάμπο για να καλλιεργήσουν. Άνοιξη καλοκαίρι, μια εποχή, σπορά και θερισμός, γονατισμένοι στο εύφορο χώμα στρέφουν το βλέμμα μ’ ευγνωμοσύνη στον ανέφελο ουρανό. Πηγαινοέρχονται με τα μουλάρια στα χωριά. Κάποιοι μένουν στον κάμπο, το βράδυ πλαγιάζουν σε πρόχειρες στρωμνές.

Οι γυναίκες κάθονται χάμω στη γη. Λύνουν τα κεφαλομάντηλα, λιγάκι να ανασάνουν, σπάζουνε τα κριθαροκούλουρα στη μέση. Τα βουτούν σε μια κούπα νερό. Γεμίζουν τις χούφτες μας με μαύρες ελιές. Καθισμένοι στον ελαιώνα, στη σκιά των αιωνόβιων δένδρων κοιτάμε τον ήλιο που δύει. Περίκλειστη από τους μαβιούς ορεινούς όγκους και τους χαμηλότερους λόφους απλώνεται η κοιλάδα του Αμαρίου με τα πολλά ρυάκια της και τα ποτάμια, τον Σμιλιανό και τον Γενιανό, που ύστερα γίνεται Λυγιώτης. Κι οι δύο συμβάλλουν στον ποταμό Πλατύ, τον αρχαίο Ηλέκτρα, Άγιο Γαλήνη τον είπε η Καλή. Πίσω από τις μενεξεδιές κορυφές του Σιδέροντα μαντεύουμε της θάλασσας την αέναη κίνηση. Το θέαμα του σούρουπου που έρχεται μας συγκλονίζει. Ο ουρανός είναι ένα λιβάδι με φλογερές τουλίπες που όσο πάει και σκοτεινιάζει.

«Πρέπει να βγήκαμε στον Μάη, αλλιώς δεν θα ’ταν ανθισμένα τα ορεινά λιβάδια», λέει ο Αγγελής και γέρνει στον ώμο μου να κοιμηθεί, κι εγώ του ψιθυρίζω:
     «Τη νύχτα, όταν δεν βλέπουμε, λέει η μάνα μου, ανάβουμε ένα φως για τον εαυτό μας… Γιατί πώς αλλιώς θα δούμε όνειρα; Περιπλανιόμαστε μέσα στη νύχτα ανάβοντας φωτιές».
   Ο Αγγελής τυλίγεται με την κάπα του και μουρμουρίζει:
   «Τότε κράτα ζωντανή τη φωτιά. Να ονειρευτούμε κι αυτό το βράδυ!»
   «Τρέμω μη δω πάλι κανέναν εφιάλτη», του λέω και κλείνω τα μάτια.

Λίλα Τρουλινού, Το ίδιο χώμα – Κατεβαίνοντας τις ανηφόρες της Ιστορίας, σ. 60-62, Περισπωμένη, 2021

Πίνακας: Stanley Spencer

.

Οι κολοκυθιές της Ερασμίας ήταν διαβόητες και διά βίου συνδεδεμένες μαζί της. Το σπιτάκι της, ευρισκόμενο στην άκρη άκρη της γειτονιάς, είχε αρκετό οικόπεδο, στο οποίο παλαιόθεν η Ερασμία μέσα στη φτώχεια της είχε προσπαθήσει να καλλιεργήσει λαχανικά. Τίποτα όμως δεν της γινόταν, παρεκτός τα κολοκύθια. Εκεί που όλα τ’ άλλα μαράζωναν και ξεραίνονταν σαν αβασκαμένα, αυτά θέριευαν από κάποια μυστήρια θεϊκή ευλογία. Κι έτσι, εκούσιες ακούσιες οι φτωχούλες, είχαν αρχίσει την αναγκαστική και παρατεταμένη κολοκυθοφαγία. Δεν υπήρξε συνταγή καθιερωμένη και μη που να μην επανελήφθη αμέτρητες φορές: κολοκυθάκια τηγανητά, κολοκυθοκεφτέδες, ωγκρατέν στον φούρνο, γεμιστά με ρύζι ή, σπανίως, με κιμά, βραστά με τη ρίγανη, σαλάτα με άνηθο, κρέας με κολοκυθάκια τον Δεκαπενταύγουστο, κολοκυθάκια τουρλού, κολοκυθοκορφάδες με κουρκούτι και πάει λέγοντας. Κι επιπλέον είχεν επινοήσει και δικές της συνταγές η Ερασμία, όπως κολοκυθάκια πουρέ και κολοκυθοταραμοκεφτέδες.

Κι επειδή της γίνονταν και οι κόκκινες κολοκύθες, οι χειμωνιάτικες, το ρεπερτόριο πλουτιζόταν με κολοκυθόπιτες, κολοκυθόσουπα, κολοκύθι ρετσέλι, κολοκύθι στον φούρνο με ζάχαρη και κανέλα,  κολοκυθόσουστες γλυκό και όποιον άλλο νεωτερισμό κατέβαζεν η κούτρα της. Και για τη βόλτα, κολοκυθόσπορος. Κι επειδή οι ευλογημένες οι κολοκυθιές γεννοβολούσαν ασταμάτητα, κάθε μέρα γινόταν υποχρεωτική διανομή και στις γειτόνισσες, σε βαθμό που στις περισσότερες είχε καταντήσει βραχνάς. Η Ματούλα το είχε τάξει πως, αν κάποτε αλλάξουν τα πράγματα, δεν θα ξαναδεί κολοκύθι ούτε ζωγραφιστό. Αλλά όσο τα πράγματα δεν άλλαζαν, την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιουμένη τα ’τρωγε και την έτρωγαν. Κι από πάνω άκουγε και τις θεωρίες της Ερασμίας, η οποία είχε αναπτύξει και ιδεολογικό υπόβαθρό με ολόκληρο σύστημα επιχειρημάτων περί της υγιεινής αξίας των κολοκυθιών και πια της είχαν γίνει τέτοια έμμονη ιδέα, που τα έτρωγε και με ευχαρίστηση! Από τις πρώτες υποσχέσεις της που ετήρησε η Ματούλα με τον γάμο της ήταν η περί των κολοκυθιών. Σ’ αυτό την εβοήθησε αναπάντεχα κι ο Αργύρης, που κολοκυθάκι έβλεπε και τον έπιανε αναγούλα. Στα πρώτα, βέβαια, τραπεζώματα δεν είχαν λείψει τα κολοκυθοεδέσματα, μάλιστα ο γαμπρός έφαγε και κάνα δυο μπουκιές, για να μη δείξει ιδιότροπος.

Νίκος Βασιλειάδης, Ο συμβολαιογράφος, σελ. 36-38, Εκδόσεις Νεφέλη, 1995.

.