.

Το παράθεμα του δρ. Φρόυντ μάς παρουσιάζει την εικόνα ενός λαμπρού, επιτυχημένου και ουσιαστικά μη καθαρού καλλιτέχνη – δεν χρειάζεται να διευκρινίσω ότι οι λέξεις καθαρός και μη καθαρός έχουν αυστηρά αισθητική σημασία και δεν αναφέρονται στη σεξουαλική ηθική. Με άλλα λόγια, πρόκειται για κάποιον καλλιτέχνη που πραγματοποιεί τον ονειρικό κόσμο στον οποίο εκείνος και οι θαυμαστές του βρίσκουν ιδεατή ικανοποίηση των ανικανοποίητων ενστίκτων τους. Δημιουργεί εικόνες και καταστάσεις που ανήκουν σ’ αυτόν τον φανταστικό κόσμο, όπου είμαστε ελεύθεροι να παίξουμε τον ρόλο που θεωρούμε όλοι ότι χάθηκε στην πραγματική μας ζωή. Είναι αληθές να υποστηρίξει κανείς ότι έτσι εξηγείται σχεδόν όλη η σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή. Δεν έχετε παρά να σκεφτείτε το μέσο μυθιστόρημα, ιδιαίτερα εκείνα των επιφυλλίδων που βρίσκουμε στην Daily Mail  ή στην Daily Mirror και σε άλλες εφημερίδες, οι οποίες προμηθεύουν καθημερινά με ψίχουλα φανταστικών ρομάντζων πεινασμένες γραμματείς και νοικοκυρές. Για την ακρίβεια, πιστεύω ότι οι πιο πετυχημένες και αναγνωσμένες (κυρίως γυναίκες) συγγραφείς στην πραγματικότητα δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να ονειροπολούν πάνω στο χαρτί, καθώς δεν θα μπορούσε να εξηγηθεί διαφορετικά η εκπληκτική τους παραγωγικότητα. Έχουν το χάρισμα να ονειρεύονται ό,τι ονειρεύεται ο μέσος άνθρωπος, και η εκπλήρωση των φαντασιώσεών τους συμπίπτει πλήρως με την εκπλήρωση των ευχών της πλειονότητας των πληθυσμού. Λιγότερο τυχεροί συγγραφείς πλάθουν συνειδητά και σκόπιμα το είδος φαντασιώσεων που πιστεύουν ότι επιθυμεί το κοινό. Οι τελευταίοι δύσκολα θα δουν τον εαυτό τους στη λίστα των ευπώλητων.

.

.

Όμως καμία από τις παραπάνω περιπτώσεις δεν ταιριάζει στα σπουδαία μυθιστορήματα – τα μυθιστορήματα που έχουν διάρκεια ασχολούνται ελάχιστα με την εκπλήρωση επιθυμιών. Αντίθετα, στηρίζουν την επίδρασή τους στην ιδιαίτερη αποστασιοποίησή τους από την ενστικτώδη ζωή. Αντί της διαστρέβλωσης της πραγματικότητας χάριν των φαντασιώσεων της λίμπιντο, επιλέγουν να μιλούν για την αδυσώπητη ακολουθία αιτίας και αποτελέσματος που συναντάμε στη ζωή. Εφιστούν την προσοχή μας στη βαθιά αδιαφορία της μοίρας απέναντι σε όλες τις ανθρώπινες επιθυμίες κι επιδιώκουν την παραγωγή ενός τελείως διαφορετικού είδους απόλαυσης, που προέρχεται ακριβώς από τη σκληρότητα της μοίρας – την απόλαυση που συνίσταται στην αναγνώριση των αναπόφευκτων ακολουθιών και είναι η ίδια η απόλαυση που βρίσκουμε στην αναπόφευκτη ακολουθία που έχουν οι νότες σε κάποιον σκοπό. Για την ακρίβεια, την απόλαυση που μας προκαλεί η θέαση των σχέσεων και των συναφειών της μορφής. Για να σας δώσω ορισμένα παραδείγματα, κάποιος που θα επιθυμούσε να διαβάσει μια ιστορία πραγματοποίησης ευχών δεν θα ανέτρεχε στις σελίδες της Μαντάμ Μποβαρύ, της Άννας Καρένινα ή, ακόμη, του Vantity Fair.

Sigmund Freud, Ο ποιητής και η φαντασίωση, από το επίμετρο: Roger Eliot Fry, Ο καλλιτέχνης και η ψυχανάλυση, μτφρ. Ρωμανός Κοκκινάκης, σελ. 43-45, εκδόσεις Πλέθρον, Αθήνα 2011.

Artwork:Tom Chambers